خطبه 105 نهج البلاغه

[hadith]و من خطبة له (علیه السلام) فی بعض صفات الرسول الکریم و تهدید بنی أمیة و عظة الناس‏:

الرسول الکریم‏:

حَتَّی بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه وآله) شَهِیداً وَ بَشیراً وَ نَذیراً، خَیْرَ الْبَرِیَّةِ طِفْلًا، وَ أَنْجَبَهَا کَهْلًا، وَ أَطْهَرَ الْمُطَهَّرِینَ شیمَةً، وَ أَجْوَدَ الْمُسْتَمْطَرِینَ دیمَةً.

بَنو أمیة:

فَمَا احْلَوْلَتْ لَکُمُ الدُّنْیَا فِی لَذَّتِهَا وَ لَا تَمَکَّنْتُمْ مِنْ رَضَاعِ أَخْلَافِهَا إِلَّا مِنْ [بَعْدهِ‏] بَعْد مَا صَادَفْتُمُوهَا جَائِلًا خِطَامُهَا قَلِقاً وَضِینُهَا، قَدْ صَارَ حَرَامُهَا عِنْدَ أَقْوَامٍ بمَنْزلَةِ السِّدْرِ الْمَخْضُود وَ حَلَالُهَا بَعِیداً غَیْرَ مَوْجُودٍ وَ صَادَفْتُمُوهَا وَ اللَّهِ ظِلًّا مَمْدُوداً إِلَی أَجْلٍ مَعْدُودٍ، فَالْأَرْضُ لَکُمْ شَاغِرَةٌ وَ أَیْدیکُمْ فِیهَا مَبْسُوطَةٌ وَ أَیْدی الْقَادَةِ عَنْکُمْ مَکْفُوفَةٌ وَ سُیُوفُکُمْ عَلَیْهِمْ مُسَلَّطَةٌ وَ سُیُوفُهُمْ عَنْکُمْ مَقْبُوضَةٌ. أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ دَمٍ ثَائِراً وَ لِکُلِّ حَقٍّ طَالِباً وَ إِنَّ الثَّائِرَ فِی دمَائِنَا کَالْحَاکِمِ فِی حَقِّ نَفْسهِ وَ هُوَ اللَّهُ الَّذی لَا یُعْجِزُهُ مَنْ طَلَبَ وَ لَا یَفُوتُهُ مَنْ هَرَبَ. فَأُقْسمُ باللَّهِ یَا بَنِی أُمَیَّةَ عَمَّا قَلِیلٍ لَتَعْرِفُنَّهَا فِی أَیْدی غَیْرِکُمْ وَ فِی دَارِ عَدُوِّکُمْ.

وعظُ الناس:

أَلَا إِنَّ أَبْصَرَ الْأَبْصَارِ مَا نَفَذَ فِی الْخَیْرِ طَرْفُهُ، أَلَا إِنَّ أَسْمَعَ الْأَسْمَاعِ مَا وَعَی التَّذْکِیرَ وَ قَبلَهُ.‏ ‏أَیُّهَا النَّاسُ، اسْتَصْبحُوا مِنْ شُعْلَةِ مِصْبَاحٍ وَاعِظٍ مُتَّعِظٍ وَ امْتَاحُوا مِنْ [صَفِیِ‏] صَفْوِ عَیْنٍ قَدْ رُوِّقَتْ مِنَ الْکَدَرِ. عِبَادَ اللَّهِ، لَا تَرْکَنُوا إِلَی جَهَالَتِکُمْ وَ لَا تَنْقَادُوا [إِلَی أَهْوَائِکُمْ‏] لِأَهْوَائِکُمْ، فَإِنَّ النَّازلَ بهَذَا الْمَنْزلِ نَازلٌ بشَفَا جُرُفٍ هَارٍ یَنْقُلُ الرَّدَی عَلَی ظَهْرِهِ مِنْ مَوْضِعٍ إِلَی مَوْضِعٍ لِرَأْیٍ یُحْدثُهُ بَعْدَ رَأْیٍ یُرِیدُ أَنْ یُلْصِقَ مَا لَا یَلْتَصِقُ وَ یُقَرِّبَ مَا لَا یَتَقَارَبُ. فَاللَّهَ اللَّهَ أَنْ تَشْکُوا إِلَی مَنْ لَا یُشْکِی شَجْوَکُمْ وَ لَا یَنْقُضُ برَأْیِهِ مَا قَدْ أَبْرَمَ لَکُمْ.

إِنَّهُ لَیْسَ عَلَی الْإِمَامِ إِلَّا مَا حُمِّلَ مِنْ أَمْرِ رَبِّهِ، الْإِبْلَاغُ فِی الْمَوْعِظَةِ وَ الِاجْتِهَادُ فِی النَّصِیحَةِ وَ الْإِحْیَاءُ لِلسُّنَّةِ وَ إِقَامَةُ الْحُدُود عَلَی مُسْتَحِقِّیهَا وَ إِصْدَارُ السُّهْمَانِ عَلَی أَهْلِهَا. فَبَادرُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِ تَصْوِیحِ نَبْتِهِ وَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُشْغَلُوا بأَنْفُسکُمْ عَنْ مُسْتَثَارِ الْعِلْمِ مِنْ عِنْد أَهْلِهِ، وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تَنَاهَوْا عَنْهُ، فَإِنَّمَا أُمِرْتُمْ بالنَّهْیِ بَعْدَ التَّنَاهِی‏.[/hadith]

ترجمه (محمد دشتی):

(نوشته اند که امام این سخنرانی را 5 روز پس از بدست گرفتن قدرت سیاسی کشور در آخر ذی الحجّه سال 35 هجری ایراد فرمود).

ویژگی های پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم:

تا اینکه خدا محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم را برانگیخت، گواهی دهنده، بشارت دهنده، هشدار دهنده. پیامبری که بهترین آفریدگان در خردسالی، و در سنّ پیری نجیب ترین و بزرگوارترین مردم بود، اخلاقش از همه پاکان پاک تر و باران کرمش از هر چیزی با دوامتر بود.

هشدار از آینده تلخ فرزندان امیّه:

شما ای فرزندان امیّه زمانی از لذّت و شیرینی دنیا بهره مند شدید، و از پستان آن نوشیدید که افسارش رها، و بند جهازش محکم نبود (در حکومت عثمان)، تا آنجا که حرام دنیا نزد گروهی چونان میوه درخت سدر بی خار، آسان، و حلال آن دشوار و غیر ممکن شد. به خدا سوگند، دنیایی که در دست شماست چونان سایه ای است گسترده که زود به سر آمد خود نزدیک می شود. امروز زمین برای شما خالی و گسترده، و دستهایتان برای انجام هر رفتار نادرستی باز، و دست های رهبران واقعی بسته است. شمشیر شما بر آنان مسلط و شمشیر آنان از شما باز گرفته شده است.

آگاه باشید هر خونی، خونخواهی دارد، و هر حقی را جستجوگری است، انتقام گیرنده خون های ما، چونان حاکمی است که برای خود داوری کند، و او خداوندی است که از گرفتن کسی ناتوان نگردد، و کسی از پنجه عدالت او نمی تواند بگریزد. ای فرزندان امیّه سوگند به خدا زود باشد که این خلافت و دولت را در دست دیگران و در خانه دشمنان خود بنگرید.

اندرزهای جاودانه، و توجه دادن مردم به اهل بیت علیهم السّلام:

آگاه باشید بیناترین چشمها آن است که در دل نیکی ها نفوذ کند، و شنواترین گوش ها آن که پندها و تذکّرات سودمند را در خود جای دهد. ای مردم چراغ دل را از نور گفتار گوینده با عمل روشن سازید و ظرف های جان را از آب زلال چشمه هایی که از آلودگی ها پاک است پر نمایید.

ای بندگان خدا به نادانی های خود تکیه نکنید، و تسلیم هوای نفس خویش نباشید، که چنین کسی بر لبه پرتگاه قرار دارد، و بار سنگین هلاکت و فساد را بر دوش می کشد، و از جایی به جای دیگر می برد، تا آنچه را که ناچسب است بچسباند، و آنچه را که دور می نماید نزدیک جلوه دهد. خدا را، مبادا شکایت نزد کسی برید که نمی تواند آن را بر طرف سازد، و توان گره گشایی از کارتان ندارد.

همانا بر امام واجب نیست جز آنچه را که خدا امر فرماید، و آن، کوتاهی نکردن در پند و نصیحت، تلاش در خیر خواهی، زنده نگهداشتن سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم، جاری ساختن حدود الهی بر مجرمان، رساندن سهم های بیت المال به طبقات مردم، است.

پس در فراگیری علم و دانش پیش از آن که درختش بخشکد تلاش کنید، و پیش از آن که به خود مشغول گردید از معدن علوم (اهل بیت علیهم السّلام) دانش استخراج کنید. مردم را از حرام و منکرات باز دارید، و خود هم مرتکب نشوید، زیرا دستور داده شدید که ابتدا خود محرّمات را ترک و سپس مردم را باز دارید.

واژگان (عمران علی‌زاده):

• شیمَة: خلق و خوی

  • مُستَمطِر: کسی که از او درخواست باران می شود

  • دیمَة: باران نرم و مداوم

  • إحلَولَت: شیرین شده است

  • أخلاف: پستانها

  • صادَفتُم: مصادف شدید، یافتید

  • جائِل: جولان دهنده، بحرکت آوردنده

  • خِطام: افسار

  • قَلِق وَضِین: مضطرب و شک کننده

  • سدرٍ مَخضود: میوه سدر که خار های آنرا جدا کرده اند

  • شاغِرَة: محلی که از حاکم و قاضی خالی باشد

  • ثائِر: خون خواه، انتقام گیرنده

  • امتَاحُوا: آب بکشید، حوض خود را پر کنید

  • رُوِّقَت: خالص و تصفیه شده است

  • شَفَا: کنار صحرا، لب بیابان که برودخانه و دریا متصل است

  • جُرُف: جائی که سیل آنرا برده است

  • هَارٍ: جای ویران و ریزش دار

  • شَجْو: درد و غصه

  • أبرَمَ: محکم نمود

  • تَصویح: صدا نمودن، نباتات خشک