[hadith]و من خطبة له (علیه السلام) فی بعض صفات الرسول الکریم و تهدید بنی أمیة و عظة الناس:
الرسول الکریم:
حَتَّی بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه وآله) شَهِیداً وَ بَشیراً وَ نَذیراً، خَیْرَ الْبَرِیَّةِ طِفْلًا، وَ أَنْجَبَهَا کَهْلًا، وَ أَطْهَرَ الْمُطَهَّرِینَ شیمَةً، وَ أَجْوَدَ الْمُسْتَمْطَرِینَ دیمَةً.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 7، ص: 215
و من خطبة له علیه السّلام و هی المأة و الرابعة من المختار فی باب الخطب و شرحها فی فصلین:
الفصل الاول:
حتّی بعث اللّه محمّدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم شهیدا و بشیرا و نذیرا خیر البریّة طفلا، و أنجبها کهلا، و أطهر المطهّرین شیمة، و أجود المستمطرین دیّمة.
اللغة:
(الکهل) بفتح الأوّل من جاوز الثلاثین، و قیل من بلغ الأربعین، و قیل من جاوز أربعا و ثلاثین إلی إحدی و خمسین و (جادت) السماء جودا بالفتح أمطرت و قیل الجود المطر الغزیر و (المستمطرین) فی أکثر النسخ بصیغة المفعول و هو الأظهر و فی بعض النسخ بصیغة الفاعل و (الدّیمة) المطر الدّایم فی سکون.
الاعراب:
شهیدا و بشیرا و نذیرا منصوبات علی الحال من مفعول بعث، و خیر البریة
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 7، ص: 217
و المعطوفات علیه منصوبات علی الوصف و تحتمل الحال أیضا، و طفلا و کهلا منصوبان علی الحال أیضا و اضافة أطهر إلی المطهّرین معنویّة، و شیمة تمیز، و إضافة أجود إلی المستمطرین معنویة أیضا بمعنی من إن کان المضاف إلیه بصیغة المفعول کما فی أکثر النسخ و بمعنی اللام إن کان بصیغة الفاعل.
و دیمة تمیز علی الأوّل و علی الثانی یحتمل التمیز و هو الأظهر و یحتمل أن یکون مفعولا للمستمطرین فتدبّر.
المعنی:
اعلم أنّ صدر هذا الفصل من کلامه علیه السّلام مسوق لذکر محامد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله و مناقبه، و بعده اشارة إلی بیان حال بنی امیّة لعنهم اللّه قاطبة، و ذیله اخبار بما سیکون من مآل حال بنی امیّة و تنبیه علی أنهم یسعون فی دماء عترة الرّسول فینتقم اللّه منهم و یجزیهم بما کسبت أیدیهم، و اللّه عزیز ذو انتقام قال علیه السّلام (حتّی بعث اللّه محمّدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم شهیدا) علی أوصیائه و امّته و علی الأنبیاء و اممهم کما قال تعال: «وَ یَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیداً عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسهِمْ وَ جِئْنا بکَ شَهِیداً عَلی هؤُلاءِ».
و قد مرّ تحقیق هذه الشهادة فی شرح الخطبة الاحدی و السّبعین بما لا مزید علیه فلیراجع إلیه (و بشیرا و نذیرا) و هما من ألفاظ الکتاب العزیز قال تعالی: «إِنَّا أَرْسَلْناکَ بالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً وَ لا تُسْئَلُ عَنْ أَصْحاب الْجَحِیمِ» قال الطبرسیّ أرسلناک یا محمد بالحقّ قیل: بالقرآن، و قیل: بالاسلام، و قیل علی الحقّ بشیرا من اتّبعک بالثواب، و نذیرا من خالفک بالعقاب و لا تسأل عن أصحاب الجحیم أی لا تسأل عن أحوالهم، و فیه تسلیة للنّبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم إذ قیل له:
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 7، ص: 218
إنّما أنت بشیر و نذیر و لست تسأل عن أصحاب الجحیم و لیس علیک اجبارهم علی القبول منک.
(خیر البریّة طفلا) لأنّ الخیریّة إنّما هی بالأعمال الصّالحة و الأخلاق الفاضلة، و التسدید بسلوک سبیل الحقّ و هو صلّی اللّه علیه و آله و سلّم منذ أیّام طفولیته و صباه کان ملازما لذلک سابقا فیه علی غیره.
(و أنجبها کهلا) أی أفضلها، و قیل: أکرمها فلقد کان صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فی حال کهولیّته و دعوته منبع کلّ کرم و فضل (أطهر المطهرین شیمة) أی طبیعة و جبلة و خلقا لم تدنسه الجاهلیة بأنجاسها، و لم تلبسه من مدلهمّات ثیابها استعاره مرشحة (و أجود المستمطرین دیمة) أی أجود الأشخاص الذین یطلب منهم الأمطار و یرجی منهم الاحسان «1»، أو أکثر جودا للّذین یطلبون البذل و الانعام، و علی کلّ تقدیر فقد شبّهه علیه السّلام بالسّحاب الماطر و الغیث الهاطل، و أراد بذلک کثرة جوده و عطایاه، فلفظ المستمطرین استعارة للراجین أو المرجوّین منهم الاحسان، و ذکر الجود و الدّیمة ترشیح للاستعارة، هذا.
الترجمة:
از جمله خطب بلیغه آن حضرتست که صدر آن متضمن بیان محامد حضرت رسالتمآب صلّی اللّه علیه و آله و سلّم، و ذیل آن اشاره است بأحوال بنی امیه لعنهم اللّه و مآل کار ایشان چنانچه فرموده:
تا آنکه مبعوث فرموده خداوند متعال محمّد مصطفی را در حالتی که شاهد بود بر امّتان، و بشارت دهنده بود بمطیعان، و ترساننده بود عاصیان را، که بهترین خلایق بود در حال کودکی، و کریم ترین مردمان بود در حال پیری، پاکیزه ترین پاک شدگان بود از حیثیت طبیعت، و بخشنده ترین اشخاصی بود که از ایشان امید باران احسان گرفته شود از حیثیت بارش.
