خطبه 52 نهج البلاغه

[hadith]و من خطبة له (علیه السلام) و هی فی التزهید فی الدنیا و ثواب الله للزاهد و نعم الله علی الخالق:

التزهید فی الدنیا:

أَلَا وَ إِنَّ الدُّنْیَا قَدْ تَصَرَّمَتْ وَ آذَنَتْ بانْقِضَاءٍ وَ تَنَکَّرَ مَعْرُوفُهَا وَ أَدْبَرَتْ حَذَّاءَ، فَهِیَ تَحْفِزُ بالْفَنَاءِ سُکَّانَهَا وَ تَحْدُو بالْمَوْتِ جِیرَانَهَا وَ قَدْ أَمَرَّ فِیهَا مَا کَانَ حُلْواً وَ کَدرَ مِنْهَا مَا کَانَ صَفْواً، فَلَمْ یَبْقَ مِنْهَا إِلَّا سَمَلَةٌ کَسَمَلَةِ الْإِدَاوَةِ أَوْ جُرْعَةٌ کَجُرْعَةِ الْمَقْلَةِ لَوْ تَمَزَّزَهَا الصَّدْیَانُ لَمْ یَنْقَعْ. فَأَزْمِعُوا عِبَادَ اللَّهِ الرَّحِیلَ عَنْ هَذهِ الدَّارِ الْمَقْدُورِ عَلَی أَهْلِهَا الزَّوَالُ وَ لَا یَغْلِبَنَّکُمْ فِیهَا الْأَمَلُ وَ لَا یَطُولَنَّ عَلَیْکُمْ فِیهَا الْأَمَدُ.

ثواب الزُهّاد:

فَوَاللَّهِ لَوْ حَنَنْتُمْ حَنِینَ الْوُلَّهِ الْعِجَالِ وَ دَعَوْتُمْ بهَدیلِ الْحَمَامِ وَ جَأَرْتُمْ جُؤَارَ مُتَبَتِّلِی الرُّهْبَانِ وَ خَرَجْتُمْ إِلَی اللَّهِ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَاد الْتِمَاسَ الْقُرْبَةِ إِلَیْهِ فِی ارْتِفَاعِ دَرَجَةٍ عِنْدَهُ أَوْ غُفْرَانِ سَیِّئَةٍ أَحْصَتْهَا کُتُبُهُ وَ حَفِظَتْهَا رُسُلُهُ، لَکَانَ قَلِیلًا فِیمَا أَرْجُو لَکُمْ مِنْ ثَوَابهِ وَ أَخَافُ عَلَیْکُمْ مِنْ عِقَابهِ.

نِعَم الله:

وَ [باللَّهِ] تَاللَّهِ لَوِ انْمَاثَتْ قُلُوبُکُمُ انْمِیَاثاً وَ سَالَتْ عُیُونُکُمْ مِنْ رَغْبَةٍ إِلَیْهِ أَوْ رَهْبَةٍ مِنْهُ دَماً ثُمَّ عُمِّرْتُمْ فِی الدُّنْیَا مَا الدُّنْیَا بَاقِیَةٌ، مَا جَزَتْ أَعْمَالُکُمْ عَنْکُمْ وَ لَوْ لَمْ تُبْقُوا شَیْئاً مِنْ جُهْدکُمْ أَنْعُمَهُ عَلَیْکُمُ الْعِظَامَ وَ هُدَاهُ إِیَّاکُمْ لِلْإِیمَانِ.[/hadith]

ترجمه (محمد دشتی):

(در یکی از روزهای عید قربان این خطبه را ایراد فرمود که اکثر شارحان، خطبه 52 و 53 را یکی می دانند که در خطبه های قبل برگزیده مطالب آن آمده است):

تعریف دنیا:

آگاه باشید، گویا دنیا پایان یافته، و وداع خویش را اعلام داشته است، خوبی هایش ناشناخته مانده به سرعت پشت کرده می گذرد، ساکنان خود را به سوی نابود شدن می کشاند، و همسایگانش را به سوی مرگ می راند. آنچه از دنیا شیرین بود تلخ شده، و آنچه صاف و زلال بود تیرگی پذیرفت، و بیش از ته مانده ظرف آب ریخته شده از آن باقی نمانده است، یا جرعه ای آب که با آن عطش تشنگان دنیا فرو نخواهد نشست.

ای بندگان خدا از سرایی کوچ کنید که سرانجام آن نابودی است، مبادا آرزوها بر شما چیره گردد، مپندارید که عمر طولانی خواهید داشت.

والایی نعمت های قیامت:

به خدا سوگند اگر مانند شتران بچه مرده ناله سر دهید، و چونان کبوتران نوحه سرایی کنید، و مانند راهبان زاری نمایید، و برای نزدیک شدن به حق، و دسترسی به درجات معنوی، و آمرزش گناهانی که ثبت شده و مأموران حق آن را نگه می دارند، دست از اموال و فرزندان بکشید سزاوار است زیرا: برابر پاداشی که برایتان انتظار دارم، و عذابی که از آن بر شما می ترسم، اندک است.

بخدا سوگند، اگر دل های شما از ترس آب شود، و از چشم هایتان با شدّت شوق به خدا، یا ترس از او، خون جاری گردد، و اگر تا پایان دنیا زنده باشید و تا آنجا که می توانید در اطاعت از فرمان حق بکوشید، در برابر نعمت های بزرگ پروردگار، بخصوص نعمت ایمان، ناچیز است.

واژگان (عمران علی‌زاده):

• تَصَرَّمَت: قطع شده، بپایان رسیده است 

  • تَحفِزُ: رد و حواله میکند، می کشاند، حرکت می دهد 

  • جِیران: همسایه ها، جمع جار 

  • صَفو: خالص هر چیز

  • سَمَلَة: بقیه، ته مانده 

  • إداوَة: مشگ و ظرف آب 

  • مَقلَة: سنگ ریزه هائی که مسافران موقع کمبود آب در ظرف می نهادند و روی آن آب می ریختند و می نوشیدند و با این وسیله مقدار آب هر کس را تعیین می کردند 

  • تَمَزَّزَ: کم کم مکید و جرعه، جرعه نوشید 

  • صَدیان: شخص تشنه 

  • لَم یَنقَع: عطش برطرف نمی شود 

  • أزمِعوا: تصمیم بگیرید، عجله کنید

  • حَنَنتُم: اظهار محبت نمودید، ناله محبت سردادید 

  • وُلَّه: جمع والهه، مادری که در اثر از دست دادن فرزندش حیران شود 

  • عِجال: شتری که فرزندش گم شده 

  • هَدیل الحَمام: صدای ناله کبوتر در اثر از دست دادن جفتش 

  • جَئَرتُم: صدا و فریاد و ناله کنید 

  • مَُتبَتّل الرُهبان: راهب و عابدی که از دنیا بریده و مشغول عبادت شده

  • إنماثَت: آب شد 

  • مَا جَزَت: پاداش نمی باشد 

  • جُهد: سعی و تلاش و کوشش