خطبه 17 نهج البلاغه

[hadith]و من کلام له (علیه السلام) فی صفة من یتصدی للحکم بین الأمة و لیس لذلک بأهل، و فیها:

أبغض الخلائق إلی اللّه صنفان، الصنف الأول:

إنَّ أَبْغَضَ الْخَلَائِقِ إِلَی اللَّهِ [تَعَالَی] رَجُلَانِ، رَجُلٌ وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَی نَفْسهِ فَهُوَ جَائِرٌ عَنْ قَصْد السَّبیلِ مَشْغُوفٌ بکَلَامِ بدْعَةٍ وَ دُعَاءِ ضَلَالَةٍ، فَهُوَ فِتْنَةٌ لِمَنِ افْتَتَنَ بهِ، ضَالٌّ عَنْ هَدْیِ مَنْ کَانَ قَبْلَهُ، مُضِلٌّ لِمَنِ اقْتَدَی بهِ فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ وَفَاتِهِ، حَمَّالٌ خَطَایَا غَیْرِهِ، رَهْنٌ بخَطِیئَتِهِ.

الصنف الثانی:

وَ رَجُلٌ قَمَشَ جَهْلًا مُوضِعٌ فِی جُهَّالِ الْأُمَّةِ عَادٍ فِی أَغْبَاش الْفِتْنَةِ عَمٍ بمَا فِی عَقْد الْهُدْنَةِ، قَدْ سَمَّاهُ أَشْبَاهُ النَّاس عَالِماً وَ لَیْسَ بهِ بَکَّرَ فَاسْتَکْثَرَ مِنْ جَمْعٍ مَا قَلَّ مِنْهُ خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ حَتَّی إِذَا ارْتَوَی مِنْ مَاءٍ آجِنٍ وَ [اکْتَنَزَ] اکْتَثَرَ مِنْ غَیْرِ طَائِلٍ، جَلَسَ بَیْنَ النَّاس قَاضِیاً ضَامِناً لِتَخْلِیصِ مَا الْتَبَسَ عَلَی غَیْرِهِ، فَإِنْ نَزَلَتْ بهِ إِحْدَی الْمُبْهَمَاتِ هَیَّأَ لَهَا حَشْواً رَثًّا مِنْ رَأْیِهِ ثُمَّ قَطَعَ بهِ فَهُوَ مِنْ لَبْس الشُّبُهَاتِ فِی مِثْلِ نَسْجِ الْعَنْکَبُوتِ، لَا یَدْرِی أَصَابَ أَمْ أَخْطَأَ فَإِنْ أَصَابَ خَافَ أَنْ یَکُونَ قَدْ أَخْطَأَ وَ إِنْ أَخْطَأَ رَجَا أَنْ یَکُونَ قَدْ أَصَابَ، جَاهِلٌ خَبَّاطُ جَهَالاتٍ عَاشٍ رَکَّابُ عَشَوَاتٍ، لَمْ یَعَضَّ عَلَی الْعِلْمِ بضِرْسٍ قَاطِعٍ، [یُذْرِی] یَذْرُو الرِّوَایَاتِ [إِذْرَاءَ] ذَرْوَ الرِّیحِ الْهَشیمَ، لَا مَلِیٌّ وَ اللَّهِ إِصْدَارِ مَا وَرَدَ عَلَیْهِ وَ لَا [هُوَ] أَهْلٌ لِمَا [فُوِّضَ] قُرِّظَ بهِ [إِلَیْهِ]، لَا یَحْسَبُ الْعِلْمَ فِی شَیْءٍ مِمَّا أَنْکَرَهُ وَ لَا یَرَی أَنَّ مِنْ وَرَاءِ مَا بَلَغَ مَذْهَباً لِغَیْرِهِ، وَ إِنْ أَظْلَمَ عَلَیْهِ أَمْرٌ اکْتَتَمَ بهِ لِمَا یَعْلَمُ مِنْ جَهْلِ نَفْسهِ، تَصْرُخُ مِنْ جَوْرِ قَضَائِهِ الدِّمَاءُ وَ تَعَجُّ مِنْهُ الْمَوَارِیثُ.

إِلَی اللَّهِ أَشْکُو مِنْ مَعْشَرٍ یَعِیشُونَ جُهَّالًا وَ یَمُوتُونَ ضُلَّالًا، لَیْسَ فِیهِمْ سلْعَةٌ أَبْوَرُ مِنَ الْکِتَاب إِذَا تُلِیَ حَقَّ تِلَاوَتِهِ، وَ لَا سلْعَةٌ أَنْفَقُ بَیْعاً وَ لَا أَغْلَی ثَمَناً مِنَ الْکِتَاب إِذَا حُرِّفَ عَنْ مَوَاضِعِهِ، وَ لَا عِنْدَهُمْ أَنْکَرُ مِنَ الْمَعْرُوفِ وَ لَا أَعْرَفُ مِنَ الْمُنْکَر.[/hadith]

ترجمه (محمد دشتی):

(در این خطبه مدّعیان قضاوت را می شناساند که عهده دار قضاوت هستند و شایسته آن نیستند):

شناخت بدترین انسانها:

دشمن ترین آفریده ها نزد خدا دو نفرند: مردی که خدا او را به حال خود گذاشته، و از راه راست دور افتاده است، دل او شیفته بدعت است و مردم را گمراه کرده، به فتنه انگیزی می کشاند و راه رستگاری گذشتگان را گم کرده و طرفداران خود و آیندگان را گمراه ساخته است. بار گناه دیگران را بر دوش کشیده و گرفتار زشتی های خود نیز می باشد.

و مردی که مجهولاتی به هم بافته، و در میان انسان های نادان امّت، جایگاهی پیدا کرده است، در تاریکی های فتنه فرو رفته، و از مشاهده صلح و صفا کور است.

آدم نماها او را عالم نامیدند که نیست، چیزی را بسیار جمع آوری می کند که اندک آن به از بسیار است، تا آن که از آب گندیده سیراب شود، و دانش و اطّلاعات بیهوده فراهم آورد.

روانشناسی مدّعیان دروغین قضاوت:

در میان مردم، با نام قاضی به داوری می نشیند، و حلّ مشکلات دیگری را به عهده می گیرد، پس اگر مشکلی پیش آید، با حرف های پوچ و تو خالی و رأی و نظر دروغین، آماده رفع آن می شود. سپس اظهارات پوچ خود را باور می کند، عنکبوتی را می ماند که در شبهات و بافته های تار خود چسبیده، نمی داند که درست حکم کرده یا بر خطاست اگر بر صواب باشد می ترسد که خطا کرده، و اگر بر خطاست، امید دارد که رأی او درست باشد.

نادانی است، که راه جهالت می پوید، کوری است که در تاریکی گمشده خود را می جوید، از روی علم و یقین سخن نمی گوید، روایات را بدون آگاهی نقل می کند، چون تند بادی که گیاهان خشک را بر باد دهد، روایات را زیر و رو می کند، که بی حاصل است.

به خدا سوگند، نه راه صدور حکم مشکلات را می داند، و نه برای منصب قضاوت أهلیّت دارد آنچه را که نپذیرد علم به حساب نمی آورد، و جز راه و رسم خویش، مذهبی را حق نمی داند، اگر حکمی را نداند آن را می پوشاند تا نادانی او آشکار نشود، خون بی گناهان از حکم ظالمانه او در جوشش و فریاد میراث بر باد رفتگان بلند است.

به خدا شکایت می کنم از مردمی که در جهالت زندگی می کنند و با گمراهی می میرند، در میان آنها، کالایی خوارتر از قرآن نیست اگر آن را آنگونه که باید بخوانند، و متاعی سود آورتر و گرانبهاتر از قرآن نیست اگر آن را تحریف کنند، و در نزد آنان، چیزی زشت تر از معروف، و نیکوتر از منکر نمی باشد.

واژگان (عمران علی‌زاده):

• یَتصَدّی: مباشرت و رسیدگی میکند 

  • وَکّل: محول نموده، واگذاشته است 

  • قَصدُ السَبیل: راه عادلانه 

  • مَشغوف: عاشق و علاقه مند 

  • هَدی: راه راست، شیوه درست

  • قَمَشَ: جمع و فراهم نموده است 

  • مُوضِع: برای فریب و تزویر سرعت کننده است 

  • عادٍ: دونده است از ماده عدو: دویدن 

  • أغباش: تاریکیها، جمع غبش 

  • عَم: جاهل و نادان است 

  • عَقد الهُدنَة: پیمان صلح 

  • إرتَوی: کاملا سیراب شد 

  • طائِل: چیز سودمند، غیر طائل: بیفائده 

  • حَشو: چیز زاید و بی مصرف 

  • رَثّ: کهنه و فرسوده 

  • خَبّاط: کسی که بسیار از راه دور است و بیراهه می رود 

  • عاشٍ: چشمش کم نور است 

  • یَذرو: پخش میکند، می پراکند، إذراء: پخش کردن 

  • هَشیم: نباتات خشکید و شکسته شده 

  • مَلِیّ: پر و لایق 

  • فُوِّضَ الیه: باو محول و سپرده شده

  • قُرِّظ: تعریف و توصیف شده 

  • تَصرُخ: فریاد میکند 

  • دماء: خونها جمع دم 

  • تَعَجّ: می نالد، بناله می آید

  • مَعشَر: گروه و دسته 

  • سلعَة: متاعی که بمعرض خرید و فروش گذاشته شده است 

  • أبوَر: فاسدتر، بی رواج و کاسد 

  • أنفَق: رایج تر و با مشتری 

  • أغلی: پربها و با ارزش