خطبه 195 نهج البلاغه

[hadith]و من خطبة له (علیه السلام) یَحمد اللّهَ و یَثنی علی نبیّه و یَعِظ:

حمدُ اللّه:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی أَظْهَرَ مِنْ آثَارِ سُلْطَانِهِ وَ جَلَالِ کِبْرِیَائِهِ مَا حَیَّرَ مُقَلَ الْعُقُولِ مِنْ عَجَائِب قُدْرَتِهِ، وَ رَدَعَ خَطَرَاتِ هَمَاهِمِ النُّفُوس عَنْ عِرْفَانِ کُنْهِ صِفَتِهِ.

الشهادتان:

وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، شَهَادَةَ إِیمَانٍ وَ إِیقَانٍ وَ إِخْلَاصٍ وَ إِذْعَانٍ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، أَرْسَلَهُ وَ أَعْلَامُ الْهُدَی دَارِسَةٌ وَ مَنَاهِجُ الدِّینِ طَامِسَةٌ، فَصَدَعَ بالْحَقِّ وَ نَصَحَ لِلْخَلْقِ وَ هَدَی إِلَی الرُّشْد وَ أَمَرَ بالْقَصْد، صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ.

العِظَة:

وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّهُ لَمْ یَخْلُقْکُمْ عَبَثاً وَ لَمْ یُرْسلْکُمْ هَمَلًا، عَلِمَ مَبْلَغَ نِعَمِهِ عَلَیْکُمْ وَ أَحْصَی إِحْسَانَهُ إِلَیْکُمْ، فَاسْتَفْتِحُوهُ وَ اسْتَنْجِحُوهُ وَ اطْلُبُوا إِلَیْهِ وَ اسْتَمْنِحُوهُ، فَمَا قَطَعَکُمْ عَنْهُ حِجَابٌ وَ لَا أُغْلِقَ عَنْکُمْ دُونَهُ بَابٌ، وَ إِنَّهُ لَبکُلِّ مَکَانٍ وَ فِی کُلِّ حِینٍ وَ أَوَانٍ وَ مَعَ کُلِّ إِنْسٍ وَ جَانٍّ. لَا یَثْلِمُهُ الْعَطَاءُ وَ لَا یَنْقُصُهُ الْحِبَاءُ وَ لَا یَسْتَنْفِدُهُ سَائِلٌ وَ لَا یَسْتَقْصِیهِ نَائِلٌ وَ لَا یَلْوِیهِ شَخْصٌ عَنْ شَخْصٍ وَ لَا یُلْهِیهِ صَوْتٌ عَنْ صَوْتٍ وَ لَا تَحْجُزُهُ هِبَةٌ عَنْ سَلْبٍ وَ لَا یَشْغَلُهُ غَضَبٌ عَنْ رَحْمَةٍ وَ لَا تُولِهُهُ رَحْمَةٌ عَنْ عِقَابٍ وَ لَا یُجِنُّهُ الْبُطُونُ عَنِ الظُّهُورِ وَ لَا یَقْطَعُهُ الظُّهُورُ عَنِ الْبُطُونِ. قَرُبَ فَنَأَی وَ عَلَا فَدَنَا وَ ظَهَرَ فَبَطَنَ وَ بَطَنَ فَعَلَنَ وَ دَانَ وَ لَمْ یُدَنْ. لَمْ یَذْرَأِ الْخَلْقَ باحْتِیَالٍ، وَ لَا اسْتَعَانَ بهِمْ لِکَلَالٍ.

أُوصِیکُمْ عِبَادَ اللَّهِ بتَقْوَی اللَّهِ، فَإِنَّهَا الزِّمَامُ وَ الْقِوَامُ، فَتَمَسَّکُوا بوَثَائِقِهَا وَ اعْتَصِمُوا بحَقَائِقِهَا، تَؤُلْ بکُمْ إِلَی أَکْنَانِ الدَّعَةِ وَ أَوْطَانِ السَّعَةِ وَ مَعَاقِلِ الْحِرْز وَ مَنَازلِ الْعِزِّ، فِی «یَوْمٍ تَشْخَصُ فِیهِ الْأَبْصَارُ» وَ تُظْلِمُ لَهُ الْأَقْطَارُ وَ تُعَطَّلُ فِیهِ صُرُومُ الْعِشَارِ وَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ، فَتَزْهَقُ کُلُّ مُهْجَةٍ وَ تَبْکَمُ کُلُّ لَهْجَةٍ وَ تَذلُّ الشُّمُّ الشَّوَامِخُ وَ الصُّمُّ الرَّوَاسخُ، فَیَصِیرُ صَلْدُهَا سَرَاباً [رَقْرَاقاً] رَقْرَقاً وَ مَعْهَدُهَا قَاعاً سَمْلَقاً، فَلَا شَفِیعٌ یَشْفَعُ وَ لَا حَمِیمٌ یَنْفَعُ وَ لَا مَعْذرَةٌ تَدْفَع.[/hadith]

ترجمه (محمد دشتی):

(بر أساس اظهارات موجود در اصول کافی این سخنرانی در شهر کوفه ایراد شد).

نشانه های آشکار الهی:

ستایش خداوندی را سزاست که نشانه های قدرت و بزرگی و عظمت خود را چنان آشکار کرد که دیده ها را از شگفتی قدرتش به حیرت آورده، و اندیشه های بلند را از شناخت ماهیّت صفاتش باز داشته است، و گواهی می دهم که جز خدای یکتا خدایی نیست، شهادتی بر خاسته از ایمان و یقین و اخلاص و اقرار درست.

و گواهی می دهم که محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بنده و فرستاده اوست، خدا پیامبرش را هنگامی فرستاد که نشانه های هدایت از یاد رفته، و راه های دین ویران شده بود. او حق را آشکار، و مردم را نصیحت فرمود، همه را به رستگاری هدایت، و به میانه روی فرمان داد «درود خدا بر او و خاندانش باد».

خداشناسی:

و بدانید ای بندگان خدا که خداوند شما را بیهوده نیافرید، و بی سرپرست رها نکرد. از میزان نعمتش بر شما آگاه، و اندازه نیکی های خود بر شما را می داند. از خدا درخواست پیروزی و رستگاری کنید، از او بخواهید و عطای او را درخواست کنید، که میان او و شما پرده و مانعی نیست، و دری بروی شما بسته نمی گردد. خدا در همه جا، و در هر لحظه، و هر زمان، با انسان و پریان است.

عطای فراوان از دارایی او نمی کاهد، و بخشیدن در گنج او کاستی نیاورد، و درخواست کنندگان، سرمایه او را به پایان نرسانند، و عطا شدگان، سرمایه او را پایان نمی دهند، و کسی مانع احسان به دیگری نخواهد بود، و آوازی او را از آواز دیگر باز ندارد، و بخشش او مانع گرفتن نعمت دیگری نیست، و خشم گرفتن او مانع رحمت نمی باشد، و رحمتش او را از عذاب غافل نمی سازد، پنهان بودنش مانع آشکار بودنش نیست، و آشکار شدنش او را از پنهان ماندن باز نمی دارد.

نزدیک و دور است، بلند مرتبه و نزدیک است، آشکار پنهان، و پنهان آشکار است، جزا دهنده همگان است و خود جزا داده نمی شود. پدیده ها را با فکر و اندیشه نیافریده، و از آنان برای خستگی و زحمات کمکی نخواسته است.

یاد آخرت:

ای بندگان خدا شما را به پرهیزکاری سفارش می کنم، که عامل کنترل و مایه استواری شماست، پس به رشته های تقوا چنگ زنید، و به حقیقت های آن پناه آورید، تا شما را به سر منزل آرامش، و جایگاههای وسیع، و پناهگاه های محکم و منزلگاه های پر عزّت برساند، در روزی که چشم ها خیره می شود، و همه جا در نظر انسان تاریک، و گلّه های شتر و مال و اموال فراوان فراموش می گردد.

زیرا به هنگام قیامت (به گونه ای) در صور اسرافیل می دمند که قلب ها از کار می افتد، زبان ها باز می ایستد، کوه های بلند و سنگ های محکم فرو می ریزد، و قسمت های سخت آن نرم چون سرابی می ماند، کوهستان ها با زمین هموار می گردد چنان که نه پستی و نه بلندی موجود است، پس در آن هنگام نه شفاعت کننده ای است که شفاعت کند، و نه دوستی که نفع رساند، و نه پوزش خواستن سودی دارد.

واژگان (عمران علی‌زاده):

• مُقَل: جمع مقلة: پیه چشم که شامل سیاه و سفیدی است

  • رَدع: منع و دور کرد

  • خَطَرات: خطورها، فکرهای گذرا

  • هَماهِم: اهتمامها، قصدها

  • دارِسَة: کهنه شده بود

  • طامِسَة: محو شده بود

  • صَدع: شکافت، روشن نمود

  • قَصد: عدالت، میانه روی

  • استَفتِحوا: درخواست گشایش کنید

  • استَنجِحوا: درخواست نجات و روای حاجت کنید

  • استَمنِحوا: درخواست عطا و بخشش نمائید

  • لا یَثلِمُه: او را شکست نمی دهد

  • حِباء: بخشش

  • لا یَنفَد: تمام نمی شود

  • لا یَستَقصِیه: او را بپایان نمی رساند

  • لا یَلوِیهِ: او را کج و مایل نمی کند

  • لا یُلهِیهِ: او را مشغول نمی کند

  • لا تَحجُزُه: او را حایل و مانع نمی شود

  • لا تُجِنُّه: او را نمی پوشاند و پنهان نمی کند

  • نَأَی: دور شد

  • دَانَ: پاداش و جزا داد

  • لَم یُدَن: جزا داده نشد

  • لَم یَذرَأ: نیافرید

  • کَلال: خستگی و کند شدن

  • تَؤُل: بازگشت می دهد

  • أکنان: محل سکونت و اختفاء

  • دَعَة: آرامش و راحتی زندگی

  • صُروم: دسته و گروه شتران

  • عِشار: شتران ده ماهه آبستن

  • تَزهَقُ: از بین می رود

  • تَبکَمُ: لال می شود

  • شُمُّ الشَوامِخ: کوههای بلند و بالا

  • صُمُّ الرَواسخ: کوهها و سنگهای سخت و محکم

  • سَراب: آب نما

  • رَقرَق: مضطرب

  • مَعهَد: جای آباد

  • قَاع سَملَق: صحرای مسطح

  • حَمِیم: دوست بسیار گرم و صمیمی