[hadith]و من کلام له (علیه السلام) فی ذکر أهل البصرة:
کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا یَرْجُو الْأَمْرَ لَهُ وَ یَعْطِفُهُ عَلَیْهِ دُونَ صَاحِبهِ، لَا یَمُتَّانِ إِلَی اللَّهِ بحَبْلٍ وَ لَا یَمُدَّانِ إِلَیْهِ بسَبَبٍ. کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا حَامِلُ ضَبٍّ لِصَاحِبهِ وَ عَمَّا قَلِیلٍ یُکْشَفُ قِنَاعُهُ بهِ. وَ اللَّهِ لَئِنْ أَصَابُوا الَّذی یُرِیدُونَ لَیَنْتَزعَنَّ هَذَا نَفْسَ هَذَا وَ لَیَأْتِیَنَّ هَذَا عَلَی هَذَا. قَدْ قَامَتِ الْفِئَةُ الْبَاغِیَةُ، فَأَیْنَ الْمُحْتَسبُونَ؟ فَقَدْ سُنَّتْ لَهُمُ السُّنَنُ وَ قُدِّمَ لَهُمُ الْخَبَرُ. وَ لِکُلِّ ضَلَّةٍ عِلَّةٌ وَ لِکُلِّ نَاکِثٍ شُبْهَةٌ. وَ اللَّهِ لَا أَکُونُ کَمُسْتَمِعِ اللَّدْمِ یَسْمَعُ النَّاعِیَ وَ یَحْضُرُ الْبَاکِیَ، ثُمَّ لَا یَعْتَبرُ.[/hadith]
ترجمه (محمد دشتی):
(این خطبه در باره شهر بصره و مردمش و طلحه و زبیر ایراد شد).
روانشناسی طلحه و زبیر (در شورش بصره):
هر کدام از طلحه و زبیر، امیدوار است که حکومت را به دست آورد، و دیده به آن دوخته و رفیق خود را به حساب نمی آورد. آن دو، نه رشته ای الهی را چنگ زدند و نه با وسیله ای به خدا روی آوردند. هر کدام با کینه رفیق خود را بر دوش می کشد، که به زودی پرده از روی آن کنار خواهد رفت. به خدا سوگند اگر به آنچه می خواهند برسند، این جان آن را می گیرد و آن، این را از پای در می آورد، هم اکنون گروهی سرکش و نافرمان به پا خاسته اند (ناکثین) پس خدا جویان حسابگر کجایند؟ سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بر ایشان بیان گردید و اخبار امروز را به آنان گفته اند، در حالی که برای هر گمراهی علّتی و برای هر عهد شکنی بهانه ای وجود دارد. سوگند به خدا من آن کس نیستم که صدای گریه، و بر سر و سینه زدن برای مرده، و ندای فرشته مرگ را بشنود و عبرت نگیرد.
واژگان (عمران علی‌زاده):
-
لا یَمُتّان: متوسل و منتسب و متصل نمی شوند
-
ضَبّ: کینه و عداوت
-
قِناع: پوشش، مَعجر
-
یَنزع: میکند، از جا بیرون می آورد
-
مُحتَسبون: کسانی که بخاطر خدا جهاد میکنند یا کاری انجام می دهند
-
ناکِث: بعیت شکن
-
مُستَمِع اللَّدم: کسی که بصدای سینه زدن گوش می دهد
-
ناعِی: کسی که خبر مرگ می دهد
-