[hadith]فی التزهید فی الدنیا:
أَیُّهَا النَّاسُ انْظُرُوا إِلَی الدُّنْیَا نَظَرَ الزَّاهِدینَ فِیهَا، الصَّادفِینَ عَنْهَا؛ فَإِنَّهَا وَ اللَّهِ عَمَّا قَلِیلٍ تُزیلُ الثَّاوِیَ السَّاکِنَ وَ تَفْجَعُ الْمُتْرَفَ الآْمِنَ، لَا یَرْجِعُ مَا تَوَلَّی مِنْهَا فَأَدْبَرَ، وَ لَا یُدْرَی مَا هُوَ آتٍ مِنْهَا [فَیُنْتَظَرُ] فَیُنْتَظَرَ. سُرُورُهَا مَشُوبٌ بالْحُزْنِ وَ جَلَدُ الرِّجَالِ فِیهَا إِلَی الضَّعْفِ وَ الْوَهْنِ، فَلَا یَغُرَّنَّکُمْ کَثْرَةُ مَا یُعْجِبُکُمْ فِیهَا لِقِلَّةِ مَا یَصْحَبُکُمْ مِنْهَا.
رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً تَفَکَّرَ فَاعْتَبَرَ وَ اعْتَبَرَ فَأَبْصَرَ، فَکَأَنَّ مَا هُوَ کَائِنٌ مِنَ الدُّنْیَا عَنْ قَلِیلٍ لَمْ یَکُنْ وَ کَأَنَّ مَا هُوَ کَائِنٌ مِنَ الْآخِرَةِ عَمَّا قَلِیلٍ لَمْ یَزَلْ، وَ کُلُّ مَعْدُودٍ مُنْقَضٍ وَ کُلُّ مُتَوَقَّعٍ آتٍ وَ کُلُّ آتٍ قَرِیبٌ دَانٍ.
صفة العالِم:
الْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ، وَ کَفَی بالْمَرْءِ جَهْلًا أَلَّا یَعْرِفَ قَدْرَهُ؛ وَ إِنَّ مِنْ أَبْغَضِ الرِّجَالِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی لَعَبْداً وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَی نَفْسهِ، جَائِراً عَنْ قَصْد السَّبیلِ، سَائِراً بغَیْرِ دَلِیلٍ؛ إِنْ دُعِیَ إِلَی حَرْثِ الدُّنْیَا عَمِلَ وَ إِنْ دُعِیَ إِلَی حَرْثِ الْآخِرَةِ کَسلَ، کَأَنَّ مَا عَمِلَ لَهُ وَاجِبٌ عَلَیْهِ وَ کَأَنَّ مَا وَنَی فِیهِ سَاقِطٌ عَنْهُ.
آخرُ الزمان:
وَ ذَلِکَ زَمَانٌ لَا یَنْجُو فِیهِ إِلَّا کُلُّ مُؤْمِنٍ نُوَمَةٍ، إِنْ شَهِدَ لَمْ یُعْرَفْ وَ إِنْ غَابَ لَمْ یُفْتَقَدْ، أُولَئِکَ مَصَابیحُ الْهُدَی وَ أَعْلَامُ السُّرَی، لَیْسُوا بالْمَسَایِیحِ وَ لَا الْمَذَایِیعِ الْبُذُرِ، أُولَئِکَ یَفْتَحُ اللَّهُ لَهُمْ أَبْوَابَ رَحْمَتِهِ وَ یَکْشفُ عَنْهُمْ ضَرَّاءَ نِقْمَتِهِ. أَیُّهَا النَّاسُ سَیَأْتِی عَلَیْکُمْ زَمَانٌ یُکْفَأُ فِیهِ الْإِسْلَامُ کَمَا یُکْفَأُ الْإِنَاءُ بمَا فِیهِ. أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعَاذَکُمْ مِنْ أَنْ یَجُورَ عَلَیْکُمْ وَ لَمْ یُعِذْکُمْ مِنْ أَنْ یَبْتَلِیَکُمْ وَ قَدْ قَالَ جَلَّ مِنْ قَائِلٍ: «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ وَ إِنْ کُنَّا لَمُبْتَلِینَ».
[قال السید الشریف الرضی أما قوله (علیه السلام) «کل مؤمن نومة» فإنما أراد به الخامل الذکر القلیل الشر، و المساییح جمع مسیاح و هو الذی یسیح بین الناس بالفساد و النمائم، و المذاییع جمع مذیاع و هو الذی إذا سمع لغیره بفاحشة أذاعها و نوه بها، و البذر جمع بذور و هو الذی یکثر سفهه و یلغو منطقه].[/hadith]
ترجمه (محمد دشتی):
روش برخورد با دنیا:
ای مردم به دنیا چونان زاهدان روی گردان از آن، بنگرید. به خدا سوگند، دنیا به زودی ساکنان خود را از میان می برد و رفاه زدگان ایمن را به درد می آورد آنچه از دست رفت و پشت کرد هیچ گاه بر نمی گردد، و آینده به روشنی معلوم نیست تا در انتظارش باشند، شادی و سرور دنیا با غم و اندوه آمیخته، و توانایی انسان به ضعف و سستی می گراید. زیبایی ها و شگفتی های دنیا شما را مغرور نسازد، زیرا زمان کوتاهی دوام ندارد.
خدا بیامرزد کسی را که بدرستی فکر کند، و پند گیرد، و آگاهی یابد، و بینا شود پس به زودی خواهید دانست که آنچه از دنیا وجود داشت از آن چیزی نمانده، و آنچه از آخرت است جاویدان خواهد ماند، هر چیز که به شمارش آید پایان پذیرد، و هر چه انتظارش را می کشیدید خواهد آمد، و آنچه آمدنی است نزدیک باشد.
ارزش عالم و بی ارزشی جاهل:
دانا کسی است که قدر خود را بشناسد، و در نادانی انسان این بس که ارزش خویش نداند. دشمن روی ترین افراد نزد خدا کسی است که خدا او را به حال خود واگذاشته تا از راه راست منحرف گردد، و بدون راهنما برود، اگر به محصولات دنیا دعوت شود تا مرز جان تلاش کند اما چون به آخرت و نعمتهای گوناگونش دعوت شود، سستی ورزد، گویا آنچه برای آن کار می کند بر او واجب و آنچه نسبت به آن کوتاهی و تنبلی می کند، از او نخواسته اند.
سخنی از آینده:
و این روزگاری است که جز مؤمن بی نام و نشان از آن رهایی نیابد: در میان مردم است او را نشناسند، و در میان جمعیّت که نباشد کسی سراغ او را نگیرد، آنها چراغ های هدایت، و نشانه های رستگاری اند، نه فتنه انگیزند و اهل فساد، و نه سخنان دیگران و زشتی این و آن را به مردم رسانند، خدا درهای رحمت را به روی آنان باز کرده و سختی عذاب خویش را از آنان گرفته است.
ای مردم بزودی زمانی بر شما خواهد رسید که اسلام چونان ظرف واژگون شده، آنچه در آن است ریخته می شود. ای مردم خداوند به شما ظلم نخواهد کرد و از این جهت تأمین داده است اما هرگز شما را ایمن نساخت که آزمایش نفرماید، که این سخن از آن ذات برتر است که فرمود: (در جریان نوح، نشانه هایی است و ما مردم را می آزماییم.)
سید رضی می گوید: (کلام امام علیه السّلام که فرمود: «کلّ مؤمن نومة» یعنی کسی که گمنام و شرّ او اندک است و «المساییح» جمع «مسیاح» کسی است که میان مردم فساد کرده و سخن چین است، و «مذاییع» جمع «مذیاع» کسی است که چون بدی کسی را شنید در میان مردم رواج می دهد، و «بذر» جمع «بذور» کسی است که بسیار نادان است و سخن بیهوده گوید).
واژگان (عمران علی‌زاده):
-
صَادفین: اعراض کنندگان
-
ثَاوِی: کسی که در محلی منزل و اقامت گزیده است
-
تَفجَع: بناله می آید و دردمند میکند
-
مُترَف: کسی که نعمت مال و مقام او را مغرور کرده
-
جَلَد: توان و زیرکی
-
جَائِر: کسی که از راه حق عدول کرده
-
وَنَی: سستی و تنبلی نمود
-
نُوَمَة: خواب آلود
-
سُرَی: راه رفتن در شب تاریک
-
مَساییح: از ماده سیاحت: گردش کنندگان جهت سخن چینی
-
یُکفَأ: وارونه می شود، برو افکنده می شود
-
خامِل: گمنام، خاموش
-
نَوَه: پخش کرد، شهرت داد
-