خطبه 36 نهج البلاغه

[hadith]من خطبة له (علیه السلام) فی تخویف أهل النهروان:

فَأَنَا نَذیرٌ لَکُمْ أَنْ تُصْبحُوا صَرْعَی بأَثْنَاءِ هَذَا النَّهَرِ وَ بأَهْضَامِ هَذَا الْغَائِطِ عَلَی غَیْرِ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ لَا سُلْطَانٍ مُبینٍ مَعَکُمْ. قَدْ طَوَّحَتْ بکُمُ الدَّارُ وَ احْتَبَلَکُمُ الْمِقْدَارُ. وَ قَدْ کُنْتُ نَهَیْتُکُمْ عَنْ هَذهِ الْحُکُومَةِ فَأَبَیْتُمْ عَلَیَّ إِبَاءَ [الْمُخَالِفِینَ] الْمُنَابذینَ حَتَّی صَرَفْتُ رَأْیِی إِلَی هَوَاکُمْ. وَ أَنْتُمْ مَعَاشرُ أَخِفَّاءُ الْهَامِ سُفَهَاءُ الْأَحْلَامِ وَ لَمْ آتِ لَا أَبَا لَکُمْ بُجْراً وَ لَا أَرَدْتُ لَکُمْ ضُرّاً.[/hadith]

ترجمه (محمد دشتی):

(برای هشدار و نصیحت خوارج نهروان و تذکّر اشتباهات آنان در ماه صفر سال 38 هجری فرمود).

تلاش در هدایت دشمن:

شما را از آن می ترسانم مبادا صبح کنید در حالی که جنازه های شما در اطراف رود نهروان و زمین های پست و بلند آن افتاده باشد، بدون آن که برهان روشنی از پروردگار، و حجّت و دلیل قاطعی داشته باشید. از خانه ها آواره گشته و به دام قضا گرفتار شده باشید.

من شما را از این حکمیّت نهی کردم ولی با سر سختی مخالفت کردید، تا به دلخواه شما کشانده شدم. شما ای بی خردان، و بی خردان، ای ناکسان و بی پدران، من که این فاجعه را به بار نیاوردم و هرگز زیان شما را نخواستم.

واژگان (عمران علی‌زاده):

• تَخویف: ترساندن 

  • صَرعَی: کشته گان، جمع صریع شخص کشته و بزمین افتاده 

  • أهضام: جاهای مطمئن و آرام 

  • غائِط: جای پست و گود، بفضله انسان هم غائط می گویند چون عربها در جاهای گود قضای حاجت می کردند 

  • سُلطان: دلیل علمی و عقلی 

  • طَوَحَّت بکُم الدار: خانه شما را انداخته یعنی از جامعه طرد و رانده شده اید 

  • احتَبَلَکُم المِقدار: قضا و قدر شما را بدام انداخته است، از کلمه حباله: دام و تور 

  • اخِفّاءُ الهَامِ: اشخاص سبک سر و بی مغز 

  • أحلام: افکار و خیالات 

  • لا أبَا لَکُم: برای شما پدر نیست، می گویند: این کلمه در مقام مذمت و سرزنش است یعنی شما اشخاص بی اصل و بی ریشه هستید و بعقیده بعضی در مقام تعریف و تشویق است یعنی شما اشخاص خود ساخته هستید و به پدر احتیاج و افتخار ندارید 

  • بُجر: کار شر و قبیح، لم آتِ بُجرا: کار قبیح انجام نداده ام