[hadith]رَوَی ذعْلَبٌ الْیَمَامِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ عَبْد اللَّهِ بْنِ یَزیدَ عَنْ مَالِکِ بْنِ دحْیَةَ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَمِیرِالْمُؤْمنِیِنَ (علیه السلام) وَ قَدْ ذُکِرَ عِنْدَهُ اخْتِلَافُ النَّاس، فَقَالَ:
إِنَّمَا فَرَّقَ بَیْنَهُمْ مَبَادئُ طِینِهِمْ، وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ کَانُوا فِلْقَةً مِنْ سَبَخِ أَرْضٍ وَ عَذْبهَا وَ حَزْنِ تُرْبَةٍ وَ سَهْلِهَا؛ فَهُمْ عَلَی حَسَب قُرْب أَرْضِهِمْ یَتَقَارَبُونَ وَ عَلَی قَدْرِ اخْتِلَافِهَا یَتَفَاوَتُونَ؛ فَتَامُّ الرُّوَاءِ نَاقِصُ الْعَقْلِ، وَ مَادُّ الْقَامَةِ قَصِیرُ الْهِمَّةِ، وَ زَاکِی الْعَمَلِ قَبیحُ الْمَنْظَرِ، وَ قَرِیبُ الْقَعْرِ بَعِیدُ السَّبْرِ، وَ مَعْرُوفُ الضَّرِیبَةِ مُنْکَرُ الْجَلِیبَةِ، وَ تَائِهُ الْقَلْب مُتَفَرِّقُ اللُّبِّ، وَ طَلِیقُ اللِّسَانِ حَدیدُ الْجَنَانِ.[/hadith]
ترجمه (محمد دشتی):
(ذعلب یمانی از جمله احمد بن قتیبة، از عبد الله بن یزید، از مالک بن دحیه نقل کرد که در حضور امام از علّت تفاوت های میان مردم پرسیدند، امام فرمود):
علل تفاوت ها میان انسان ها:
علّت تفاوت های میان مردم، گوناگونی سرشت آنان است، زیرا آدمیان در آغاز، ترکیبی از خاک شور و شیرین، سخت و نرم، بودند، پس آنان به میزان نزدیک بودن خاکشان با هم نزدیک، و به اندازه دوری آن از هم دور و متفاوتند. یکی زیبا روی و کم خرد، و دیگری بلند قامت و کم همّت، یکی زشت روی و نیکوکار، دیگری کوتاه قامت و خوش فکر، یکی پاک سرشت و بد اخلاق، دیگری خوش قلب و آشفته عقل، و آن دیگری سخنوری دل آگاه است.
واژگان (عمران علی‌زاده):
-
طِین: جمع طینة: خمیره، عناصر ترکیب یافته
-
فِلقَة: قطعه و پاره
-
مَادُّ القامَة: کشیده قامت
-
زاکِی العَمل: پاک عمل و درستکار
-
قَریبُ القَعر: آنکه ته آن نزدیک است (قامتش کوتاه است)
-
بَعیدُ السَبر: حرکت فکری او دور است
-
ضَریبَة: طبیعت و فطرت
-
جَلیبَة: آنچه انسان بر خلاف طبع در خود ایجاد میکند
-
تائِه: حیران و سرگردان
-
طَلیقُ اللِسان: کسی که زبانش آزاد و روان است
-
حَدیدُ الجَنان: کسی که قلب آهنین دارد، تیز قلب است
-