[hadith]وَاعْلَمْ أَنَّ الرَّعِیَّةَ طَبَقَاتٌ لاَ یَصْلُحُ بَعْضُهَا إِلاَّ ببَعْض، وَلاَ غِنَی ببَعْضِهَا عَنْ بَعْض؛ فَمِنْهَا جُنُودُ اللهِ، وَمِنْهَا کُتَّابُ الْعَامَّةِ وَالْخَاصَّةِ، وَمِنْهَا قُضَاةُ الْعَدْلِ، وَمِنْهَا عُمَّالُ الاِْنْصَافِ وَالرِّفْقِ، وَمِنْهَا أَهْلُ الْجِزْیَةِ وَالْخَرَاجِ مِنْ أَهْلِ الذِّمَّةِ وَمُسْلِمَةِ النَّاس، وَمِنْهَا التُّجَّارُ وَأَهْلُ الصِّنَاعَاتِ، وَمِنْهَا الطَّبَقَةُ السُّفْلَی مِنْ ذَوِی الْحَاجَةِ وَالْمَسْکَنَةِ؛ وَکُلٌّ قَدْ سَمَّی اللهُ لَهُ سَهْمَهُ، وَ وَضَعَ عَلَی حَدِّهِ فَرِیضَةً فِی کِتَابهِ أَوْ سُنَّةِ نَبیِّهِ (صلی الله علیه وآله) عَهْداً مِنْهُ عِنْدَنَا مَحْفُوظاً.[/hadith]
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج 5، صفحه 263
آن گاه اشاره به کسانی دارد که از هر صنف و طبقه ای شایستگی دارند و سزاوار آن مقامند، و سفارش در باره هر آنچه که آن طبقه شایسته آن است به شرح زیر:
باید توجه داشت که در این بخش از فرمان امام (ع) چند مطلب است:
اول: امام (ع) مردم شهرها را به هفت دسته تقسیم کرده، و مطابق توضیحی که داده است هیچ دسته ای جز به کمک دسته دیگر استوار نمی ماند.
عبارت امام (ع): «من اهل الذمة و مسلمة النّاس»، (از اهل ذمه و مسلمانان) تفصیلی برای دسته اوّل است. اما عبارت «اهل ذمّه» تفسیر و توضیح است برای اهل جزیه و عبارت مسلمة النّاس، بیانگر مالیات دهندگان، و ممکن است عبارت مذکور، توضیح اهل جزیه و خراج بوده باشد.
به این ترتیب که امام (ع) حق دارد که زمین خراج را از دیگر مسلمانان و اهل ذمّه، قبول کند. و مقصود امام (ع) از سهمی که خداوند برای هر کسی تعیین کرده است، حق هر یک از صاحبان حق از صدقات است مانند: فقرا، مساکین، جمع آورندگان مالیات و صدقه، که به طور اجمال در قرآن و به طور تفصیل در سنّت پیامبر (ص) بیان شده است. و موضع هر کسی که خداوند به عنوان عهد و پیمانی از جانب خود، در نزد خاندان پیامبرش تعیین کرده است عبارت است از مقام و مرتبه هر یک از مردم جامعه که تنها به خود آنها مربوط است، زیرا سپاهی مقام و موضع خاصّی دارد که نباید از آن تجاوز کند، و وظیفه اوست که در حدّ و موضع خود بماند و آنچه لازمه آن مقام است انجام دهد، و هم چنین منشیان، کارکنان، قضاة و دیگران، که هر کدام موضع خاصّی دارند که باید در آن حدّ بمانند، و وظیفه ای است که به عنوان پیمانی از جانب خدا بر عهده آنهاست که این پیمان نزد پیامبر (ص) و خاندانش محفوظ و شریعت اسلامی جامع آن وظایف است.
