[hadith]و من کلام له (علیه السلام) و ذلک حین منعه سعید بن العاص حقه:
إِنَّ بَنِی أُمَیَّةَ لَیُفَوِّقُونَنِی تُرَاثَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه وآله) تَفْوِیقاً، وَ اللَّهِ لَئِنْ بَقِیتُ لَهُمْ لَأَنْفُضَنَّهُمْ نَفْضَ اللَّحَّامِ الْوِذَامَ التَّرِبَةَ.
[قال الشریف: و یروی التراب الوذمة و هو علی القلب قال الشریف و قوله (علیه السلام) لیفوقوننی أی یعطوننی من المال قلیلا کفواق الناقة و هو الحلبة الواحدة من لبنها. و الوذام جمع وذمة و هی الحزة من الکرش أو الکبد تقع فی التراب فتنفض].[/hadith]
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج 2، صفحه 458
از سخنان امام (ع) است که در باره رفتار نادرست بنی امیه، با ناراحتی تمام ایراد فرموده است.
«إِنَّ بَنِی أُمَیَّةَ لَیُفَوِّقُونَنِی تُرَاثَ مُحَمَّدٍ ص تَفْوِیقاً- وَ اللَّهِ لَئِنْ بَقِیتُ لَهُمْ- لَأَنْفُضَنَّهُمْ نَفْضَ اللَّحَّامِ الْوِذَامَ التَّرِبَةَ».
شرح:
بنا به روایتی جمله «الوذام التربة»، التّراب الوذمة آمده است، که البتّه فرق چندانی در معنی ندارند.
سیّد رضی در معنای سخنان امام (ع) فرموده است منظور از لیفوّقوننی این است که اندکی از مال بیت المال را به من داده اند، چنان که در هر مرتبه از دوشیدن شتر، اندکی شیر به بچّه حیوان می دهند، و بدین قصد که شتر اجازه دهد تمام شیرش را بدوشند. و «الوذام»، جمع «وذمة» احشای داخلی حیوان، مانند شکنبه، جگر و امثال اینهاست که به خاک آلوده شده باشد.
امام (ع) لفظ «تفویق» را برای بخشش اندک فرماندار کوفه سعید بن عاص، استعاره آورده اند وجه شباهت در هر دو مورد بخشش اندکی است که در دفعات مکرّری صورت می گیرد چنان که به بچّه شتر مختصری از شیر مادر را می دهند و سپس او را کنار می زنند و شیر شتر را می دوشند. باز مجددا بچّه شتر را می آورند مختصری از شیر مادر را می دهند و باز کنار می زنند، و ما بقی شیر شتر را می دوشند حضرت مال اندکی که از جانب امیر کوفه برای وی ارسال شده بود به شیر مختصری که به بچّه شتر می دهند تشبیه کرده، و لفظی که در دوشیدن شتر به کار می رود برای بخشش مال اندک استعاره آورده است.
مقصود از «تراث محمّد (ص) فوایدی است که به برکت وجود پیامبر (ص) برای مسلمین حاصل شد» که در لغت به مال متروکه میّت اطلاق می شود.
پس از اظهار ناراحتی شدید از بر خورد نادرست سعید بن عاص، سوگند یاد می کند که در صورت زنده ماندن، بنی امیّه را از ریاست و حکومت بر مسلمین محروم خواهد کرد. کلمه «نفض» را برای دور کردن آنها از پایگاه قدرت، استعاره به کار برده است، بر کنار کردن بنی امیّه را از امور اجرایی تشبیه کرده است به آنچه قصّاب از احشا و اعضای داخلی بدن حیوان را به دور می اندازد و به خاک مالیده می شود.
عباراتی که از امام (ع) در این کلام آمده است به روایت صحیح همین بود که ما (شارح) نقل کردیم نقل دوّمی هم در مقام روایت شده است که قابل قبول نیست.
روتایت دیگری در باره این کلام امام (ع) با کمی نقصان و زیادی به طریق ذیل نقل شده است. و مفهوم آن این است: هنگامی که سعید بن عاص از جانب عثمان امیر کوفه بود برای حضرت هدیه کوچکی فرستاد حضرت ناراحت شد و فرمود: به خدا سوگند سعید بن عاص همچنان فرمانبردار و غلام عثمان است.
بنی امیّه آنچه خداوند به پیامبرش بخشیده است. مثل سهم بیوه زنان و پابرهنگان برای ما می فرستند، بخدا سوگند اگر زنده بمانم و توفیق یابم چنان که قصاب شکنبه و جگر گوسفند را به دور می اندازد و به خاک مالیده شود، آنها را از فرمانروایی به دور خواهم کرد.
