[hadith]من خطبة له (علیه السلام) بعد التحکیم و ما بلغه من أمر الحکمین و فیها حمد اللّه علی بلائه، ثم بیان سبب البلوی:
الحمد علی البلاء:
الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَ إِنْ أَتَی الدَّهْرُ بالْخَطْب الْفَادحِ وَ الْحَدَثِ الْجَلِیلِ، وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ [وَحْدَهُ] لَا شَرِیکَ لَهُ لَیْسَ مَعَهُ إِلَهٌ غَیْرُهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه وآله).[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 4، ص: 84
و من خطبة له علیه السلام بعد التحکیم و هی الخامسة و الثلاثون من المختار فی باب الخطب:
الحمد للّه و إن أتی الدّهر بالخطب الفادح و الحدث الجلیل، و أشهد أن لا إله إلّا اللّه لیس معه إله غیره، و أنّ محمّدا عبده و رسوله صلّی اللّه علیه و آله.
اللغة:
(الخطب) الأمر العظیم و (الفادح) الثّقیل من فدحه الدّین إذا أثقله.
المعنی:
اعلم أنّه قد روی إنّ عمرو بن العاص و أبا موسی الأشعری لما التقیا بدومة الجندل و قد حکما فی أمر النّاس کان أمیر المؤمنین یومئذ قد دخل الکوفة ینتظر ما یحکمان به فلما تمّت خدعة عمرو لأبی موسی و بلغه علیه السّلام ذلک اغتمّ له غمّا شدیدا و وجم منه و قام فخطب النّاس فقال:
(الحمد للّه و إن أتی الدهر بالخطاب الفادح) الثّقیل (و الحدث) العظیم (الجلیل) نسبة الاتیان بالخطب و الحدث إلی الدّهر من قبیل نسبة الشّر إلیه علی ما تقدّم بیانه فی شرح الخطبة الحادیة و الثلاثین، و فی الاتیان بان الوصلیة إشارة إلی أنّه سبحانه لا یختص حمده بحال دون حال بل لا بدّ ان یحمده العبد علی کلّ حال من النّعمة و البلاء و الشدة و الرضاء و السّرآء و الضراء.
(و أشهد أن لا إله إلّا اللّه لیس معه إله غیره) تأکید لمعنی کلمة التّوحید و تقریر لمقتضاها (و أنّ محمّدا عبده و رسوله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم.
الترجمة:
از جمله خطب آن حضرتست بعد از حکم قرار دادن مردم أبو موسی اشعری و عمرو عاص علیهما اللعنة و العذاب را و اختیار کردن عمرو عاص ملعون امارة معاویه بدبنیاد را، و خیانت کردن ابو موسی بدنهاد در حق آن امام انس و جان و سرور عالمیان که می فرماید:
حمد بی قیاس خداوند را سزاست و اگر چه آورد روزگار غدار بکار بزرگ و ثقیل و حادثه عظیم و جلیل، و شهادت می دهم بر این که هیچ مستحق معبودیة نیست مگر معبود بحق و خداوند مطلق در حالتی که نیست با او خدائی که بوده باشد با او، و شهادت می دهم باین که محمّد بن عبد اللّه صلوات اللّه و سلامه علیه بنده بر گزیده و فرستاده پسندیده اوست، پس از ستایش الهی و درود حضرت رسالت پناهی.
