[hadith]من خطبة له (علیه السلام) فی الوصیة بأمورٍ:
التقوی:
أُوصِیکُمْ أَیُّهَا النَّاسُ بتَقْوَی اللَّهِ وَ کَثْرَةِ حَمْدهِ عَلَی آلَائِهِ إِلَیْکُمْ وَ نَعْمَائِهِ عَلَیْکُمْ وَ بَلَائِهِ لَدَیْکُمْ؛ فَکَمْ خَصَّکُمْ بنِعْمَةٍ وَ تَدَارَکَکُمْ برَحْمَةٍ؛ أَعْوَرْتُمْ لَهُ فَسَتَرَکُمْ، وَ تَعَرَّضْتُمْ لِأَخْذهِ فَأَمْهَلَکُمْ.[/hadith]
و من کلام له علیه السّلام و هو المأة و السابع و الثمانون من المختار فی باب الخطب:
أوصیکم أیّها النّاس بتقوی اللّه، و کثرة حمده علی آلائه إلیکم، و نعمائه علیکم، و بلائه لدیکم، فکم خصّکم بنعمة، و تدارککم برحمة أعورتم له فسترکم، و تعرّضتم لأخذه فأمهلکم.
اللغة:
قال الفیومی (تدارک) القوم لحق آخرهم أوّلهم و استدرکت ما فات و تدارکته و أصل التدارک اللحوق یقال أدرکت جماعة من العلماء إذا لحقتهم و (أعورتم له) أی أبدیتم عورتکم له، و العورة کلّ شیء یستره الانسان أنفة و حیاء و النساء عورة و (تعرّض) لکذا إذا تصدّی له.
الاعراب:
جملة أعورتم استیناف بیانی.
المعنی:
اعلم أنّ هذه الخطبة الشریفة واردة فی مقام النّصح و الموعظة و الأمر بتکمیل الحکمة العملیّة و الوصیّة بالتقوی و ذکر الموت، و قدّم الوصیّة بالتقوی لأنّها العمدة الکبری فیما یوصی به فقال: (اوصیکم أیّها النّاس بتقوی اللّه) التی هی الزاد و بها المعاد و زاد رابح و معاد منجح (و کثرة حمده علی آلائه إلیکم و نعمائه علیکم) لأنّ کثرة الحمد علیها موجبة لکثرتها و زیادتها (و بلائه لدیکم) و قد مضی بیان حسن الثناء علی البلاء کحسنه علی الالاء فی شرح الخطبة المأة و الثالثة عشر فتذکّر.
(فکم خصّکم بنعمة و تدارککم برحمة) لفظة کم للتکثیر أتی بها تبیها علی کثرة آلائه النازلة و ألطافه الواصلة.
و أشار إلی بعضا بقوله (اعورتم له فسترکم) أی أظهرتم و کشفتم له سبحانه سوآتکم و عوراتکم و قبایح أعمالکم و فضایح أفعالکم فسترها لکم بمقتضی ستاریته و غفاریته تعالی، و هذه النعمة من أعظم النعماء و أجلّ الالاء.
و لجلالتها و کونها من عمدة النعم جعل سیّد العابدین و زین الساجدین سلام اللّه علیه و علی آبائه و أولاده أجمعین من جملة أدعیّته فی الصحیفة الکاملة دعاء طلب الستر و الوقایة و قال علیه السّلام هناک:
و لا تبرز مکتومی، و لا تکشف مستوری، و لا تحمل علی میزان الانصاف عملی، و لا تعلن علی عیون الملاء خبری، و اخف عنهم ما یکون نشره علیّ عارا، و اطو عنهم ما یلحقنی عندک شنارا.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 11، ص: 152
و قال علیه السّلام فی دعائه بعد الفراغ من صلاة اللّیل:
و تعدّیت عن مقامات حدودک إلی حرمات انتهکتها، و کبائر ذنوب اجترحتها، کانت عافیتک لی من فضایحها سترا «إلی أن قال» اللّهم و اذ سترتنی بعفوک و تغمّدتنی بفضلک فی دار الفناء بحضرة الاکفاء فأجرنی من فضیحات دار البقاء عند مواقف الاشهاد من الملائکة المقرّبین و الرّسل المکرّمین و الشهداء و الصالحین، من جار کنت أکاتمه سیّاتی، و من ذی رحم کنت احتشم منه فی سریراتی، لم أثق ربّ بهم فی الستر علیّ، و وثقت بک ربّ فی المغفرة لی، و أنت أولی من وثق به و أعطی من رغب إلیه و أرءف من استرحم، فارحمنی.
(و تعرّضتم لأخذه فأمهلکم) أی تعرّضتم للمعاصی الموجبة لمؤاخذته فأمهلکم و لم یعاجلکم بالعقوبة.
و هذه أیضا نعمة عظیمة و موهبة کبیرة منه سبحانه علی عباده العاصین، لأنه سبحانه عفوه أعلی من عقابه، و رحمته سابقة علی غضبه، فامهالهم للخاطئین لیس غالبا إلّا کرامة لهم، و تفضّلا منه سبحانه علیهم، فلا یعجل و لا یبادر فی عقاب من عصاه، بل یحلم و یمهل لیتدارک المذنب ذنبه بالتوبة و نحوها.
و من أسمائه الحسنی: الحلیم أی الذی لا یستخفّه شیء من المعاصی و لا یستفزّه الغضب علیهم قال تعالی: «وَ لَوْ یُؤاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بما کَسَبُوا ما تَرَکَ عَلی ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ وَ لکِنْ یُؤَخِّرُهُمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بعِبادهِ بَصِیراً» و قال سیّد الساجدین علیه السّلام فی دعاء الاستقالة من الذّنوب من أدعیّة الصحیفة الکاملة.
سبحانک ما أعجب ما اشهد به علی نفسی و أعدوه من مکتوم أمری، و أعجب من ذلک إناتک عنّی و إبطاؤک عن معاجلتی، و لیس ذلک من کرمی علیک، بل تأنّیا منک لی، و تفضّلا منک علیّ، لأن ارتدع عن معصیتک المسخطة، و أقلع عن سیّأتی المخلقة، و لأنّ عفوک عنّی أحبّ إلیک من عقوبتی.
روی عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال: قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: قال اللّه تعالی: و عزّتی
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 11، ص: 153
و جلالی لا اخرج عبدا من الدّنیا و أنا ارید أن أرحمه حتّی استوفی منه کلّ خطیئة عملها إما بسقم فی جسده، و إما بضیق فی رزقه، و إما بخوف، فی دنیاه، فان بقیت علیه بقیة شددت علیه عند الموت. و الأخبار فی هذا المعنی کثیرة، هذا.
الترجمة:
از جمله کلام شریف آن حضرت است در وصیّت بتقوی می فرماید:
وصیّت میکنم شما را ای مردمان بپرهیزکاری خداوند، و بر کثرة حمد او در مقابل نعمتهای او که رسیده بسوی شما، و بر نعماء او که نازل شده بر شما، و بر بلا که نزد شما است، پس چه بسیار مخصوص فرموده شما را بنعمتی، و دریافت نموده شما را برحمت و عاطفتی، و آشکار کردید شما قبایح و فضایح معاصی را از برای او پس پرده کشید بر شما، و متعرّض شدید بر مؤاخذه آن پس مهلت داده بشما.
