[hadith]کِتَابُ اللَّهِ تُبْصِرُونَ بهِ وَ تَنْطِقُونَ بهِ وَ تَسْمَعُونَ بهِ، وَ یَنْطِقُ بَعْضُهُ ببَعْضٍ وَ یَشْهَدُ بَعْضُهُ عَلَی بَعْضٍ، وَ لَا یَخْتَلِفُ فِی اللَّهِ، وَ لَا یُخَالِفُ بصَاحِبهِ عَنِ اللَّهِ.[/hadith]
فرموده است: «کتاب اللّه....»:
کتاب خبر مبتداست به این گونه که یا خبر دوّم واژه «ذلک» می باشد که در این صورت «بمنزلة الحکمة» خبر اوّل آن است، و یا خبر برای مبتدای محذوفی است که تقدیر آن «و هو کتاب اللّه» است، و ممکن است هم عطف بیان برای «بمنزلة الحکمة» باشد، امام (ع) برای کتاب خدا اوصافی به شرح زیر بیان فرموده است:
1- «تبصرون به» یعنی: به وسیله کتاب خدا می بینید، این جمله اشاره است به این که قرآن مشتمل بر حکمت است، و وجه شباهت قرآن به حکمت این است که نادانان به وسیله کتاب خدا و حکمتها و موعظه هایی که در آن است به مقاصد و مصالح دنیا و آخرت خود راهنمایی و بینا می شوند.
2- «تنطقون به» یعنی: به وسیله آن سخن می گویید، نیز به همان معناست.
3- «و تسمعون به» یعنی: بدان می شنوید، نیز در پیرامون همان مطلب است.
4- فرموده است: «ینطق بعضه ببعض»، یعنی: برخی از آیات قرآن، مفسّر آیات دیگر است مانند آیاتی که آیه های مجمل را و مبیّن، و مطلق را مقیّد می کند، و عامّ را تخصیص می دهد.
5- «و یشهد بعضه علی بعض» یعنی: برخی از آیات قرآن گواه برخی دیگر است، و این معنا به مضمون پیش نزدیک است هر چند مراد بخش دیگری از آیات است.
6- فرموده است: «و لا یختلف فی اللّه» یعنی. در قرآن اختلافی در باره خداوند وجود ندارد، زیرا این کتاب إلهی بر اساس بیان اصول و قوانین کلّی و جامعی که متضمّن صلاح امور دنیا و آخرت انسان است قرار دارد، و هدف این قوانین، کشانیدن و سوق دادن مردم به سوی حقّ، و وصول به آستان قرب و جوار رحمت خداوند است، از این رو هیچ واژه ای در قرآن یافت نمی شود که دلالت بر خلاف این مقصود داشته باشد، بلکه همه الفاظ و مطالب آن گویای وحدت مقصد، و بیانگر هدف واحدی است که همان وصول به درگاه قرب إلهی پس از پاک شدن از ناپاکیها و پلیدیهای این دنیاست، هر چند اسباب وصول به این مقصود و رسیدن به این هدف، گوناگون و متعدّد است.
7- فرموده است: «و لا یخالف بصاحبه عن اللّه» یعنی: قرآن کسانی را که در سایه انوار پر فروغ آن گام برمی دارند از راه حقّ بیرون نمی برد، و از رسانیدن آنها به مقصد اصلی و هدف نهایی که خداوند متعال است تخلّف نمی ورزد.
