[hadith]فَمَنْ أَشْعَرَ التَّقْوَی قَلْبَهُ، بَرَّزَ مَهَلُهُ وَ فَازَ عَمَلُهُ؛ فَاهْتَبلُوا هَبَلَهَا وَ اعْمَلُوا لِلْجَنَّةِ عَمَلَهَا؛ فَإِنَّ الدُّنْیَا لَمْ تُخْلَقْ لَکُمْ دَارَ مُقَامٍ، بَلْ خُلِقَتْ لَکُمْ مَجَازاً، لِتَزَوَّدُوا مِنْهَا الْأَعْمَالَ إِلَی دَارِ الْقَرَارِ، فَکُونُوا مِنْهَا عَلَی أَوْفَازٍ وَ قَرِّبُوا الظُّهُورَ لِلزِّیَال.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 8، ص: 298
فمن أشعر التّقوی قلبه برز مهله، و فاز عمله، فاهتبلوا هبلها، و اعملوا للجنّة عملها، فإنّ الدّنیا لم تخلق لکم دار مقام، بل خلقت لکم مجازا لتزوّدوا منها الأعمال إلی دار القرار، فکونوا منها علی أوفاز، و قرّبوا الظّهور للزّیال. (27175- 26976)
اللغة:
و (برز مهله) أی فاق أو بمعنی أبرز أی أظهر، و المهل شوط الفرس هکذا قال الشّارح المعتزلی، و شوط الفرس جریه مرّة إلی غایة، و الأظهر أنّ المهل بمعنی التقدّم فی الخیر کما قاله فی القاموس و (اهتبل) فلان الصّید بغاه و طلبه و اهتبل کلمة حکمة اغتنمها، و الهبال و زان شداد الصیّاد، و ذئب هبال أی محتال، و اهتبل هبلک محرّکة علیک بشأنک و (الأوفاز) جمع و فز بسکون الفاء و یحرّک أیضا و هو العجلة و (الظهور) کأظهر جمع ظهر الرّکاب و هم مظهرون أی لهم ظهور ینقلون علیها و (زایله) مزایلة و زیالا أی فارقه.
الاعراب:
و مهله فی بعض النّسخ بالرّفع و بعضها بالنّصب.
المعنی:
و لما نبّه علی زوال الدّنیا و فنائها أردفه بما هو زاد الاخری و ذخیرتها فقال (فمن أشعر التقوی قلبه) أی لازمه لزوم الشعار بالجسد (برز مهله) أی فاق علی أقرانه فی جریه إلی مکانه أی تقدّمهم فی السّیر و اکتساب الخیر أو أنّه أبرز جریه و بان سبقه (و فاز عمله) أی نال إلی جزاء عمله و أدرک منتها أمله (فاهتبلوا هبلها) و اغتنموا فرصتها و علیکم بشأنها (و اعملوا للجنّة عملها) الّذی به تدرکونها و تستحقّونها.
(فانّ الدّنیا لم تخلق لکم دار مقام) لتنافسوا فیها (و انّما خلقت لکم مجازا لتزوّدوا منها) صالح (الأعمال) و تتقوّوا للوصول بها (إلی دار القرار)
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 8، ص: 302
و مصاحبة الأبرار (فکونوا منها علی أو فاز) و عجلة استعاره (و قربوا الظهور) و الرّکاب (للزّیال) و المفارقة.
قال الشّارح المعتزلی أمرهم أن یکونوا فیها علی سرعة فی قطع عقباتها و عجّل فی الارتحال عنها، لأنّ التّأنّی فیها یستلزم الالتفات إلی لذاتها و الغفلة عن المقصد الحقّ، و استعار له لفظ الظهور و هی الرّکاب مطایا الآخرة و هی الأعمال الصّالحة و تقریبها للزّیال هو العنایة بالأعمال المقرّبة إلی الآخرة المستلزمة للبعد عن الدّنیا و الاعراض عنها و مفارقتها.
الترجمة:
پس کسی که شعار قلب خود نمود تقوی و پرهیزکاری را ظاهر شد پیش قدمی او، و فائز شد بعمل خود، پس اهتمام کنید اهتمامی که لایق آن تقوی باشد، و عمل نمائید بجهت بهشت عملی که به آنجا برساند، پس بدرستی که دنیای غدّار خلق نشده است از برای شما سرای اقامت و قرار، و جز این نیست خلق شده است برای شما راه گذرگاه تا توشه بردارید از آن عملهای شایسته را که برساند شما را بسوی سرای قرار، پس باشید از آن بر شتاب، و نزدیک گردانید پشتهای مرکب را از برای رحلت و مفارقت نمودن از این دنیای فانی و بی وفا.
