[hadith]وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ ضَیَّعَهُ الْأَقْرَبُ، أُتِیحَ لَهُ الْأَبْعَدُ.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 21، ص: 30
الثالثة عشرة من حکمه علیه السّلام:
(13) و قال علیه السّلام: من ضیّعه الأقرب أتیح له الأبعد. (73421- 73413)
اللغة:
(ضیّع) الشیء: أهمله أهلکه فقده، (تاح) توحا له الشیء: تهیّأ- المنجد-.
الاعراب:
اتیح مبنیّ للمفعول من أتاح یتیح، و الأبعد نائب الفاعل مرفوع.
المعنی:
کلّ موجود له أثر و یترتّب علیه غرض فی نظام التکوین، فالموجودات کلّها کلمات اللَّه و لیس فی کلماته کلمة مهملة من الذرة إلی الدّرة، و کلّ فرد من أفراد الانسان عضو فی عالم الکون و جزء مؤثّر فی الاجتماع البشری أیّا من کان من عامل و زارع و تاجر و عالم و وصیّ و نبیّ، فنظام الخلقة یقتضی ظهور ماله من الأثر بماله من الاستعداد و الثمر، و ینبغی أن یثمر کلّ موجود فی محیط وجوده و کلّ إنسان فی عشیرته و أقربائه، و لکن یشترط أن یکون المحیط مستقبلا لذلک و الأقرباء مستعدّون للاستفادة من هذا الفرد، فان رفضوه و طردوه یهیّأ له مناخا یثمر فیه و یؤثّر أثره.
و فی هذه الجملة إشارة و عتاب إلی قریش فی مکّة حین ضیّعوا النبیّ صلّی اللَّه علیه و آله و طردوه و لم یستفیدوا من مقام نبوّته و لم ینصروه فی بثّ دعوته، فاتیح له من قبائل أوس و الخزرج الأبعداء أن ینصروه و یأزروه حتی بثّ دعوته و استکمل رسالته.
و إلی قریش و أتباعهم فی المدینة حیث رفضوا ولایته و إمامته بعد وفاة النّبیّ صلّی اللَّه علیه و آله و ترکوه فاتیح له أنصار من الموالی و سائر العرب حتی بثّ دعوته و أظهر إمامته فی الجمل و صفّین، و بثّ تعالیمه العالیة فی الکوفة بین أظهر سائر الملل.
الترجمة:
هر که را نزدیکانش بدور اندازند، بیگانگانش سر رسند و بنوازند.
هر که خویشان را ز دست دهند بر سر دست، دیگران ببرند
