خداوند متعال دانا به نهانیها است و آگاه از اندیشه ها (ی در دلها) بهر چیز احاطه دارد (بکلّی و جزئی اشیاء تسلّط دارد) و بر هر چیز غلبه و توانائی دارد،
پس باید عمل کننده از شما بعمل بپردازد (خوشنودی خدا و رسول را بدست آورد) در روزهایی که مهلت دارد پیش از آنکه مرگ بزودی او را دریابد و در وقتی که فرصت بدست او است پیش از آنکه (بهول و وحشت قبر و قیامت) دوچار گردد، و در زمانیکه راه نفس کشیدن او باز است پیش از آنکه بند آید (بمیرد) و باید برای آسایش خود و استواری قدمش کار نیکو انجام دهد (فرمان خدا و رسول را ببرد تا روز رستخیز آسوده بوده پایش بر صراط نلغزد) و باید از سرای کوچ کردن خود (دنیا) برای جایگاه همیشگی (آخرت) توشه بردارد (که توشه آنجا را جز از این سرا نبرند).
بندگان خدا از خدا بترسید در آنچه در کتاب خود (قرآن) محافظت و رعایت آنرا بشما امر فرموده (در قرآن تدبّر و تأمّل کنید) و در آنچه از حقوق خویش نزد شما ودیعه و امانت نهاده (از اوامر و نواهی او پیروی نمائید) زیرا خداوند سبحان شما را بیهوده نیافریده و مهمل و بیکار رها نکرده و شما را در نادانی و کوری (گمراهی) وا نگذاشته است،
اعمال شما را معلوم نموده (راه خیر و شرّ و طاعت و معصیت را بشما نشان داده) و به کردار (نیک و بد و کوچک و بزرگ و نهان و آشکار) شما دانا است و مدّت عمر و زندگی شما را معیّن کرده، و بر شما کتاب (قرآن کریم) را برهان بر هر چیزی فرستاده است (اوامر و نواهی خویش را در آن بیان فرموده) و روزگاری پیغمبرش را در میان شما زنده نگاه داشته تا آنکه دین خود را بآنچه در کتاب خویش فرو فرستاده برای پیغمبر و شما کامل ساخت، دینی که مورد پسند او است (اکمل ادیان است)،
و به زبان آن حضرت آنچه دوست داشت از اعمال نیکو و آنچه کراهت داشت از کردار زشت و نواهی و اوامر خود را بشما ابلاغ نمود، و جای عذر برای شما باقی نگذاشت و حجّت را بر شما تمام کرد، و شما را از عذاب تهدید نمود، پیش از آنکه قیامت بر پا شود، و ترسانید پیش از رسیدن عذاب سخت،
پس (از خواب غفلت بیدار شوید، و) بقیّه عمر خود را دریابید (بطلب رضای خدا مشغول گردید) و در روزهای باقی مانده از عمر شکیبائی پیش گیرید (از معصیت و نافرمانی خود را باز دارید) زیرا این روزهای باقی مانده (که ممکن است بتدارک از دست رفته ها صرف شود) کم است در مقابل روزهای بسیاری که از شما در غفلت و رو گردانیدن از موعظه و پند می باشد،
و نفسهای (سرکش) خود را فرصت ندهید (معصیت را آسان نپندارید) که این فرصتها شما را به راههای ستمکاران می برد (از رفتار آنها پیروی خواهید نمود) و (در هیچ امری) سهل انگار نباشید که سهل انگاری ناگاه شما را بر معصیت در آورد.
بندگان خدا، پند دهنده ترین مردم بخود کسی است که پروردگارش را بیشتر اطاعت و بندگی نماید (زیرا مقصود پند دهنده نفع رساندن بدیگری است و بزرگترین نفعها بدست آوردن سعادت همیشگی است و تحصیل آن مستلزم طاعت و فرمانبرداری از حقّ تعالی، پس هر کس پروردگارش را بیشتر عبادت و بندگی نماید بیشتر سعادت بدست آورد و کسیکه بیشتر سعادت بدست آرد بیشتر از پند دهندگان خود را پند داده است)
و فریب دهنده ترین مردم خود را کسی است که بیشتر از آنها پروردگارش را معصیت و نافرمانی کند (زیرا مقصود هر فریب دهنده ای زیان رساندن بدیگری است و بزرگترین زیانها بدست آوردن بیچارگی همیشگی است و یافتن آن مستلزم معصیت و نافرمانبرداری است، پس هر کس پروردگارش را از دیگران بیشتر معصیت کند، بیشتر بیچارگی بدست آورده و کسیرا که بیشتر بیچارگی فرا گیرد، بیشتر از فریب دهندگان خود را فریب داده است).
و فریب خورده کسی است که زیان بخود روا دارد (خود را هلاک و تباه نموده کاری کند که مستوجب عذاب الهیّ گردد) و خرسند و خوشحال کسی است که دین او به سلامت باشد (بر وفق احکام الهیّه رفتار کند تا دیگران باو غبطه برده مقام او را آرزو کنند) و خوشبخت کسی است که از دیگر کسان پند گیرد (در راه نیکوکاران قدم نهاده از کردار زشت بد کاران دوری نماید) و بد بخت کسی است که از خواهش نفس و نادرستیهای خویش فریب خورد (از هوای نفس پیروی کرده از خطر آن غافل گردد)
و بدانید اندک رئاء و خود نمائی (در عبادت و بندگی) شرک است (زیرا هر که در عبادت خدا غیری را در نظر گیرد، البتّه او را شریک خدا دانسته)
و همنشینی با هوا پرستان (معصیت کاران) باعث فراموشی ایمان و حضور شیطان است (زیرا بر اثر غفلت از ذکر خدا و یاد آخرت نور ایمان از دل گناهکاران بیرون می رود و شیطان برای اضلال و گمراهی در مجالشان حاضر میشود، و به فرموده پیغمبر اکرم: «المرء علی دین خلیله و قرینه یعنی مرد پیرو دین و آئین دوست و همنشین خود می باشد» نشست و برخاست با هوا پرستان در شخص تأثیر خواهد نمود)
از دروغ دوری کنید که آن از ایمان دور است (زیرا ایمان مجمع فضایلی است که از جمله آنها راستی است و دروغ از جمله رذائل و صفات ناپسندیده می باشد، و به این جهت میان آن با ایمان تباین و جدائی است) راستگو مشرف به نجات و رهائی (از عذاب) و رستگاری است، و دروغگو بر جای بلندی است که نزدیک به افتادن در گودال هلاکت و ذلّت و خواری است،
و بر یکدیگر حسد نبرید (زوال مقام دیگری را آرزومند نباشید) زیرا حسد ایمان را می خورد (مضمحلّ و نابود می نماید) چنانکه آتش هیزم را می خورد (سوزانده و خاکستر میکند) و با همدیگر دشمنی نکنید، زیرا دشمنی باعث (قطع رحم و) زوال هر خیر و برکتی است (مانند تیغ که مو را از سر زائل می گرداند)
و بدانید که آرزو موجب بغلط و اشتباه انداختن عقل و فراموشی از ذکر خدا می گردد، پس (با یاد مرگ و هول و وحشت روز رستخیز) آرزو را دروغ انگارید، زیرا آرزو فریب دهنده است (به چیزی که حقیقتی ندارد) و آرزومند فریب خورده است.