[hadith]اللَّهَ اللَّهَ فِی الْأَیْتَامِ، فَلَا تُغِبُّوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا یَضِیعُوا بحَضْرَتِکُمْ. اللَّهَ اللَّهَ فِی جِیرَانِکُمْ، فَإِنَّهُمْ وَصِیَّةُ نَبیِّکُمْ مَا زَالَ یُوصِی بهِمْ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُمْ. وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْقُرْآنِ لَا یَسْبقُکُمْ بالْعَمَلِ بهِ غَیْرُکُمْ. وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا عَمُودُ دینِکُمْ. وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ لَا تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ، فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا. وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْجِهَاد بأَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسکُمْ وَ أَلْسنَتِکُمْ فِی سَبیلِ اللَّهِ. وَ عَلَیْکُمْ بالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ، وَ إِیَّاکُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ. لَا تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ، فَیُوَلَّی عَلَیْکُمْ [أَشْرَارُکُمْ] شرَارُکُمْ، ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا یُسْتَجَابُ لَکُمْ.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 130
اللّه اللّه فی الأیتام، فلا تغبّوا أفواههم، و لا یضیعوا بحضرتکم و اللّه اللّه فی جیرانکم، فإنّهم وصیّة نبیّکم، ما زال یوصی بهم حتّی ظننّا أنّه سیورّثهم، و اللّه اللّه فی القرآن، لا یسبقکم بالعمل به غیرکم و اللّه اللّه فی الصّلاة فإنّها عمود دینکم، و اللّه اللّه فی بیت ربّکم، لا تخلوه ما بقیتم، فإنّه إن ترک لم تناظروا، و اللّه اللّه فی الجهاد بأموالکم و أنفسکم و ألسنتکم فی سبیل اللّه، و علیکم بالتّواصل و التّباذل و إیّاکم و التّدابر و التّقاطع، لا تترکوا الأمر بالمعروف و النّهی عن المنکر، فیولّی علیکم أشرارکم، ثمّ تدعون فلا یستجاب لکم.
اللغة:
(لا تغبّوا أفواههم): لا تطعموهم یوما بعد یوم فتجیعوهم، (لم تناظروا): عجّل لکم البلاء و الاستیصال.
الاعراب:
اللّه اللّه: منصوب علی التحذیر أی اتّقوا اللّه، إیّاکم و التدابر: مفعول لمحذوف علی التحذیر.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 131
المعنی:
... 4- رعایة الأیتام فی حفظ مالهم و تغذیتهم و تربیتهم و هو الغیر البالغ الّذی فقد أباه، قال الشارح المعتزلی: و الظاهر أنّه لا یعنی الأیتام الّذین لهم مال تحت أیدی أوصیائهم، لأنّ اولئک الأوصیاء محرّم علیهم أن یصیبوا من أموال الیتامی إلّا القدر النزر جدّا عند الضرورة ثمّ یقضونه مع التمکّن، و من هذه حاله لا یحسن أن یقال له: لا تغیروا أفواه أیتامکم، و إنّما الأظهر أنّه یعنی الّذین مات آباؤهم، و هم فقراء یتعیّن مواساتهم، و یقبح القعود عنهم، کما قال تعالی: «و یطعمون الطعام علی حبّه مسکینا و یتیما و أسیرا 8- الدهر» و الیتم فی الناس من قبل الأب، و فی البهائم من قبل الامّ- إلی أن قال- و لا یسمّی الصبیّ یتیما إلّا إذا کان دون البلوغ و إذا بلغ زال اسم الیتم عنه، و الیتامی أحد الأصناف الّذین عیّنوا فی الخمس بنصّ الکتاب العزیز.
5- رعایة الجیران، فإنّ الجار بمنزلة الملتجیء المأمون بالنسبة إلی جاره و من حقّه کفّ السوء عنه و الاحسان و الاعانة بالنسبة إلیه، و أبلغ ما روی فی حق الجار ما حدّثه علیه السّلام عن النبیّ صلّی اللّه علیه و آله من قوله (ما زال یوصی بهم حتّی ظننّا أنّه سیورّثهم).
قال فی الشرح المعتزلی: و اللفظ الّذی ذکره علیه السّلام قد ورد مرفوعا فی روایة عبد اللّه بن عمر لمّا ذبح شاة، فقال: أهدیتم لجارنا الیهودی؟ فانّی سمعت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله یقول: «ما زال جبرئیل یوصینی بالجار حتّی ظننت أنّه سیورّثه» و فی الحدیث أنّ حسن الجوار و صلة الرحم یعمران الدیار و یزیدان فی الأعمار.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 132
و قد ورد فی ذمّ جار السوء أخبار و آثار کثیرة.
6- ملازمة القرآن تعلیما و تعلّما و ملازمة العمل به و بأحکامه، و قد حذّر علیه السلام من المسامحة فی ذلک إلی حیث یسبق غیر المسلمین علیهم فی العمل به کما نشاهده الان من عمل غیر المسلمین بأحکام العامّة من الصدق و التعاون و الجدّ فی العمل حتّی تقدّموا علی المسلمین فی کثیر من الامور.
7- ملازمة إقامة الصلاة بالجمعة و الجماعة کما هی سنّة الرسول صلّی اللّه علیه و آله، فانّها بهذه الکیفیّة عمود الدین و ملاک تربیة المسلمین و جمعهم و تألیف قلوبهم و وحدتهم.
8- ملازمة إقامة شعائر الحجّ فی کلّ سنة، لیجتمع جمیع المسلمین فی هذا المعبد الاسلامی العامّ فیتعارفون و یتعاونون و یشدّ بعضهم ازر بعض، فانّ الحجّ عمود الاجتماع الاسلامی فلو ترک ینثلم الوحدة الاسلامیّة و لا یناظر المسلمون.
9- الجهاد بالمال و النفس و اللسان، فانّه واجب علی کلّ حال بحسب ما اقتضاه الأحوال.
10- التواصل و حفظ الرابطة مع الاخوان المسلمین فی شتّی البلاد الاسلامیّة و بذل العون بالمال و الحال بعضهم مع بعض.
11- ترک التدابر و الهجر و القطیعة فانّه یوجب المقت و العداوة و سوء الظنّ و التخاذل.
12- ملازمة الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر لردع الاشرار عن أعمالهم السوء و قیام الأبرار باجراء الامور النافعة للعامّة و الامّة، فانّ التسامح فیهما یوجب تسلّط الأشرار و الاستیلاء علی موارد القدرة و الثروة فی الجامعة الاسلامیّة و یؤثّر الدعاء فی دفعهم لتقصیر المسلمین و جرّهم البلاء علی أنفسهم.
الترجمة:
خدا را، خدا را در باره کودکان پدر مرده، مبادا آنها را گرسنه بگذارید و در حضور شما از میان بروند و نابود گردند. خدا را، خدا را در باره همسایه های شما که مورد سفارش پیمبر شمایند پیوسته در باره آنان سفارش می کرد تا آنجا که پنداشتیم سهمی از ارث برایشان مقرّر خواهد داشت. خدا را، خدا را در باره قرآن، مبادا دیگران در عمل بدان بر شما پیشدستی کنند.
خدا را، خدا را در باره نماز که ستون دین شما است. خدا را، خدا را در باره خانه پروردگارتان کعبه معظّمه، تا زنده اید آنرا وانگذارید زیرا اگر متروک گردد مهلت نخواهید یافت.
خدا را، خدا را در باره جهاد با مال و جان و زبانتان در راه خدا. بر شما باد که با هم پیوسته باشید و بهم بخشش کنید، مبادا بهم پشت کنید و از هم ببرید، امر بمعروف و نهی از منکر را از دست ندهید که بدان شما بر شما حکمران گردند و سپس هر چه دعا کنید پذیرفته نباشد و باجابت نرسد.
