[hadith]وَاعْلَمْ
یَا بُنَیَّ أَنَّکَ إِنَّمَا خُلِقْتَ لِلْآخِرَةِ لَا لِلدُّنْیَا، وَ لِلْفَنَاءِ لَا لِلْبَقَاءِ، وَ لِلْمَوْتِ لَا لِلْحَیَاةِ؛ وَ أَنَّکَ فِی [مَنْزلِ] قُلْعَةٍ وَ دَارِ بُلْغَةٍ وَ طَرِیقٍ إِلَی الْآخِرَةِ، وَ أَنَّکَ طَرِیدُ الْمَوْتِ الَّذی لَا یَنْجُو مِنْهُ هَارِبُهُ وَ لَا یَفُوتُهُ طَالِبُهُ وَ لَا بُدَّ أَنَّهُ مُدْرِکُهُ، فَکُنْ مِنْهُ عَلَی حَذَرِ أَنْ یُدْرِکَکَ وَ أَنْتَ عَلَی حَالٍ سَیِّئَةٍ قَدْ کُنْتَ تُحَدِّثُ نَفْسَکَ مِنْهَا بالتَّوْبَةِ، فَیَحُولَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ ذَلِکَ، فَإِذَا أَنْتَ قَدْ أَهْلَکْتَ نَفْسَکَ. یَا بُنَیَّ أَکْثِرْ مِنْ ذکْرِ الْمَوْتِ وَ ذکْرِ مَا تَهْجُمُ عَلَیْهِ وَ تُفْضِی بَعْدَ الْمَوْتِ إِلَیْهِ، حَتَّی یَأْتِیَکَ وَ قَدْ أَخَذْتَ مِنْهُ حِذْرَکَ وَ شَدَدْتَ لَهُ أَزْرَکَ، وَ لَا یَأْتِیَکَ بَغْتَةً فَیَبْهَرَک.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 23
الفصل السادس من قوله علیه السّلام:
و اعلم أنّک إنّما خلقت للاخرة لا للدّنیا، و للفناء لا للبقاء، و للموت لا للحیاة، و أنّک فی منزل قلعة، و دار بلغة، و طریق إلی الاخرة، و أنّک طرید الموت الّذی لا ینجو منه هاربه، و لا یفوته طالبه، و لا بدّ أنّه مدرکه، فکن منه علی حذر أن یدرکک و أنت علی حال سیّئة قد کنت تحدّث نفسک منها بالتّوبة فیحول بینک و بین ذلک، فإذا أنت قد أهلکت نفسک. یا بنیّ، أکثر من ذکر الموت و ذکر ما تهجم علیه، و تفضی بعد الموت إلیه، حتّی یأتیک و قد أخذت منه حذرک، و شددت له أزرک، و لا یأتیک بغتة فیبهرک.
اللغة:
یقال: هذا منزل قلعة بضمّ القاف و سکون اللّام: لیس بمستوطن، و یقال: هم علی قلعة أی علی رحلة، (البلغة): قدر الکفایة من المعاش، (الأزر): الظّهر و القوّة، (فیبهرک) أی یجعلک مبهوتا مغلوبا لا تقدر علی التدارک.
الاعراب:
للاخرة: اللّام للعاقبة، منزل قلعة و دار بلغة: الظاهر أنّ القلعة و البلغة بمعنی المصدر فالأولی إضافة ما قبلهما إلیهما و یحتمل أن تکونا صفة لما قبلهما بالتأویل.
المعنی:
بیّن علیه السّلام فی هذا الفصل الهدف من خلق الانسان و أوضح بأبین بیان أنّ الدّنیا طریق و معبر له لا یستحقّ أن یطمئنّ إلیه بل یجب أن یتزوّد منها لاخرته و یهیأ فیها لملاقات ربّه، و یکون علی حذر من الاشتغال بها و ارتکاب سیئاتها حتّی یأتیه الموت بغتة و لا یجد مهلة للتوبة و التدارک لما فاته.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 25
الترجمة:
بدان -پسر جانم- که تو تنها برای آخرت آفریده شدی نه دنیا، و برای فنا از دنیا بوجود آمدی نه برای زیست در آن، و سرانجامت در دنیا مرگ است نه زندگی، و بدانکه تو امروز در منزل کوچ و خانه موقت هستی که رهگذریست باخرت، و راستی که مرگ در پی تو است و گریزان از مرگ را رهائی نیست و از دست جوینده خود بدر نمی رود و بناچار او را می گیرد، تو بر حذر باشی که مرگت فرا رسد و در حال گناه باشی و در دل داشته باشی که از آن توبه کنی ولی مرگ بتو مهلت ندهد و بی توبه بمیری و خود را هلاک سازی، پسر جانم بسیار در یاد مرگ باش و بیاد دار که بکجا افکنده می شوی و پس از مرگ بکجا و بچه وضعی می رسی تا آنکه چون مرگت رسد خود را آماده کرده باشی و پشتیبانت محکم باشد و ناگهانت نگیرد تا خیره و درمانده شوی.
