[hadith]وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَکَ طَرِیقاً ذَا مَسَافَةٍ بَعِیدَةٍ وَ مَشَقَّةٍ شَدیدَةٍ، وَ أَنَّهُ لَا غِنَی بکَ فِیهِ عَنْ حُسْنِ الِارْتِیَاد وَ قَدْرِ بَلَاغِکَ مِنَ الزَّاد مَعَ خِفَّةِ الظَّهْرِ، فَلَا تَحْمِلَنَّ عَلَی ظَهْرِکَ فَوْقَ طَاقَتِکَ فَیَکُونَ ثِقْلُ ذَلِکَ وَبَالًا عَلَیْکَ. وَ إِذَا وَجَدْتَ مِنْ أَهْلِ الْفَاقَةِ مَنْ یَحْمِلُ لَکَ زَادَکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَیُوَافِیکَ بهِ غَداً حَیْثُ تَحْتَاجُ إِلَیْهِ فَاغْتَنِمْهُ وَ حَمِّلْهُ إِیَّاهُ وَ أَکْثِرْ مِنْ تَزْوِیدهِ وَ أَنْتَ قَادرٌ عَلَیْهِ فَلَعَلَّکَ تَطْلُبُهُ فَلَا تَجِدُهُ؛ وَ اغْتَنِمْ مَنِ اسْتَقْرَضَکَ فِی حَالِ غِنَاکَ لِیَجْعَلَ قَضَاءَهُ لَکَ فِی یَوْمِ عُسْرَتِکَ. وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَکَ عَقَبَةً کَئُوداً الْمُخِفُّ فِیهَا أَحْسَنُ حَالًا مِنَ الْمُثْقِلِ، وَ الْمُبْطِئُ عَلَیْهَا أَقْبَحُ [أَمْراً] حَالًا مِنَ الْمُسْرِعِ، وَ أَنَّ [مَهْبطَهَا بکَ] مَهْبطَکَ بهَا لَا مَحَالَةَ إِمَّا عَلَی جَنَّةٍ أَوْ عَلَی نَارٍ؛ فَارْتَدْ لِنَفْسکَ قَبْلَ نُزُولِکَ وَ وَطِّئِ الْمَنْزلَ قَبْلَ حُلُولِکَ، فَلَیْسَ بَعْدَ الْمَوْتِ مُسْتَعْتَبٌ وَ لَا إِلَی الدُّنْیَا مُنْصَرَفٌ.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 18
الفصل الخامس من قوله علیه السّلام:
و اعلم أنّ أمامک طریقا ذا مسافة بعیدة، و مشقّة شدیدة، و أنّه لا غنی بک فیه عن حسن الارتیاد، و قدر بلاغک من الزّاد مع خفّة الظّهر، فلا تحملنّ علی ظهرک فوق طاقتک فیکون ثقل ذلک وبالا علیک، و إذا وجدت من أهل الفاقة من یحمل لک زادک إلی یوم القیامة فیوافیک به غدا حیث تحتاج إلیه فاغتنمه و حمّله إیّاه، و أکثر من تزویده و أنت قادر علیه، فلعلّک تطلبه فلا تجده، و اغتنم من استقرضک فی حال غناک لیجعل قضاءه لک فی یوم عسرتک. و اعلم أنّ أمامک عقبة کؤدا، المخفّ فیها أحسن حالا من المثقل و البطیء علیها أقبح حالا من المسرع، و أنّ مهبطک بها لا محالة علی جنّة أو علی نار، فارتد لنفسک قبل نزولک، و وطّیء المنزل قبل حلولک، فلیس بعد الموت مستعتب، و لا إلی الدّنیا منصرف.
اللغة:
(الارتیاد): طلب المنزل الرّحب، (الوبال): الهلکة، (کؤود): الشاق الصعود.
الاعراب:
أمامک: ظرف مستقر خبر مقدّم لقوله «أن» و ما بعده اسم له.
المعنی:
جعل علیه السّلام الانسان مسافرا فی طریق الحیات واصلا إلی الجنّة أو النار بانتخابه السیر المؤدّی إلی هذه أو هذه، و فی طریقه عقبة شاقّة و هی المرور علی شهواته و أهوائه و أخطائه فوصّاه بحمل الزاد الکافی للسیر فی هذا الطریق البعید و الاجتهاد فی تحصیل المعاون معه لحمل الزاد باعطاء الفقراء و المساکین مقدارا من أمواله لیکون ذخرا فی مسعاه و معاده أو قرضا یرد علیه فی أیام عسرته فی آخرته.
الترجمة:
بدانکه در برابر تو راه دور و رنج سختی است و راستی که تو نیازمند یک بررسی عمیقی هستی که راه خود را هموار سازی و اندازه توشه خود را بسنجی و سبک بار باشی، مبادا بار گران و طاقت فرسائی بر دوش بگیری و از سنگینی آن بنالی و هلاک شوی، و اگر از نیازمندان کسی را یافتی که برایت توشه بقیامت برد و فردا که بدان نیاز داری بتو برساند وجود او را غنیمت شمار و توشه خود را
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 21
بدوش او گزار و هر چه می توانی بیشتر بأو بسپار شاید دیگر او را درنیابی و غنیمت بدان که کسی از تو مالی بوام گیرد و در روز سختی بتو بپردازد.
بدانکه در برابر تو گردنه سخت و دشواری است، هر که در آن سبک بار باشد خوش حالتر است از کسی که بارش سنگین است، و هر که کند رو باشد بد حال تر است از آنگه شتابان می رود، فرودگاه تو در پشت این گردنه بناچار بهشت است یا دوزخ، پیش از آنکه از این گردنه فرود شوی جلو پای خود را پاک کن و ببهشت برو نه بدوزخ، و پیش از مرگ برای خود منزل را هموار ساز که پس از مردن نه عذری پذیرفته شود و نه راه بازگشتی بدنیا می ماند.
