[hadith]عِظَةُ الناس:
اعْمَلُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ عَلَی أَعْلَامٍ بَیِّنَةٍ، فَالطَّرِیقُ نَهْجٌ یَدْعُوا إِلی دارِ السَّلامِ وَ أَنْتُمْ فِی دَارِ مُسْتَعْتَبٍ، عَلَی مَهَلٍ وَ فَرَاغٍ، وَ الصُّحُفُ مَنْشُورَةٌ وَ الْأَقْلَامُ جَارِیَةٌ وَ الْأَبْدَانُ صَحِیحَةٌ وَ الْأَلْسُنُ مُطْلَقَةٌ وَ التَّوْبَةُ مَسْمُوعَةٌ وَ الْأَعْمَالُ مَقْبُولَة.[/hadith]
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج 2، صفحة 834
قوله علیه السلام: «اعملوا رحمکم اللّه علی اعلام بیّنة»:
امام (ع) لفظ «اعلام» را برای پیشوایان دین، و آنچه از حقایق که در نزد آنها وجود دارد و بمنزله چراغ هدایت باشد. استعاره به کار گرفته است، و کلمه «بیّنه» را کنایه از وجود و جلوه آنها در میان خلق آورده است.
قوله علیه السلام: «و الطّریق نهج یدعوا الی دار السّلام»:
مقصود از «طریق» در عبارت فوق، شریعت و «نهج» بدون آن وضوح شریعت در زمان پیامبر و زمان نزدیک به عصر پیغمبر (ص) می باشد. روشن است که شریعت انسانها را به بهشت فرا می خواند.
نسبت دادن دعوت به طریق، نسبت مجازی است، زیرا آنکه مردم را به بهشت دعوت می کند پوینده راه و آورنده شریعت است نه، راه و طریق زیرا راه کسی را به بهشت فرا نمی خواند.
قوله علیه السلام: «و أنتم فی دار مستعتب»:
شما هم اکنون در خانه ای قرار دارید که جایگاه عمل است و نه بازخواست، یعنی دار دنیا که ممکن است بوسیله طاعت و فرمانبرداری خود، رضایت خدا را جلب کنید و او از شما خوشنود گردد.
مهلت دارید یعنی فراغت اندیشه کردن و فرصت اعمال نیک را دارا بوده و هنوز باز دارنده مرگ و عواقب آن شما را از فرمانبرداری محروم و ممنوع نکرده است.
قوله علیه السلام: «و الصّحف منشورة الی آخره»:
در این جملات از کلام امام (ع) هفت «واو» و در معنی حال به کار رفته اند. یعنی در حالی که دفتر اعمال شما هنوز باز است و قلم انجام وظیفه می تواند در کتاب عمل شما خیر بنویسد.
مقصود از: کتب اعمال و قلمهای مثبت و ضبط کننده خلق، اعمال آنهاست.
نتیجه تذکّر دادن این امور توجّه بوجوب انجام اعمال نیک و بر حذر داشتن از اموری است که امکان ندارد با بودن آن امور زشت کار خیر انجام پذیرد. پس از فرا رسیدن مرگ و بسته شدن کتب و خشک شدن قلم و پوسیده شدن بدن، و گنگ شدن زبان و عدم پذیرش توبه پشیمانی سود ندارد، چنان که خداوند متعال می فرماید: «فَیَوْمَئِذٍ لا یَنْفَعُ الَّذینَ ظَلَمُوا مَعْذرَتُهُمْ وَ لا هُمْ یُسْتَعْتَبُونَ».
