[hadith]ثُمَّ قَالَ (علیه السلام):
أُنْبئْتُ بُسْراً قَد اطَّلَعَ الْیَمَنَ وَ إِنِّی وَ اللَّهِ لَأَظُنُّ أَنَّ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ سَیُدَالُونَ مِنْکُمْ باجْتِمَاعِهِمْ عَلَی بَاطِلِهِمْ وَ تَفَرُّقِکُمْ عَنْ حَقِّکُمْ، وَ بمَعْصِیَتِکُمْ إِمَامَکُمْ فِی الْحَقِّ وَ طَاعَتِهِمْ إِمَامَهُمْ فِی الْبَاطِلِ، وَ بأَدَائِهِمُ الْأَمَانَةَ إِلَی صَاحِبهِمْ وَ خِیَانَتِکُمْ، وَ بصَلَاحِهِمْ فِی بلَادهِمْ وَ فَسَادکُمْ، فَلَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکُمْ عَلَی قَعْبٍ لَخَشیتُ أَنْ یَذْهَبَ بعِلَاقَتِهِ.[/hadith]
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج 2، صفحه 44-43
فرموده حضرت: «انبئت بسرا... منکم»:
آغاز گفتار آن بزرگوار، برای بسیج کردن مردم به جهاد و پیکار است. بنا بر این، ابتدا، مردم را از هجوم بسر بن ابی ارطاة به قلمرو حکومت عراق و بیرون رفتن یمن از دست آنها، آگاه می سازد و سپس آنها را از گمان درستی که: «بزودی دشمن پیروز خواهد شد» می ترساند و سپس علتهای پیروزی دشمن را از روی قراین و نشانه های این رویداد، بر می شمارد.
حضرت چهار چیز را که علّت آن خود مردم کوفه بودند و موجب شکست آنها شد و چهار امر را که خصلت، پیروان معاویه بود و علت پیروزی آنها شد، نام می برد و در پی هر چیزی ضد و مخالفش را می آورد، تا مناسبت و مشابهت، روش پیروانش با روش دشمن روشن شود، و سپس با توجّه به دین و جوانمردی، مردم کوفه را بدوری گزیدن از بد اندیشی فرا می خواند.
شرح بیان حضرت (ع): نخستین گام روش دشمن در کسب پیروزی، وحدت اجتماعی و پشتیبانی آنها از یکدیگر بود، هر چند بر باطل رفتار می کردند. غیر حق بودن رفتارشان: تصرّف غاصبانه سرزمین عراق بود که اشغال کردند.
گام نخست یاران آن بزرگوار، ضد رفتار دشمن و آن جدایی آنها از یکدیگر در گرفتن حقشان بود. زیرا تصرّف مسلمانان در سرزمین اسلامی بدستور ولی امر و امام برحق انجام گرفته بود.
دوّمین گام روش دشمن، فرمانبرداری و اطاعت از پیشوای ستمگری بود، که به باطل فرمان می داد بر عکس کار دشمن، روش پیروان امام (ع) در سرپیچی از فرمان امام بود که امر حقّ او را، اطاعت نمی کردند.
سومین نوع رفتار دشمن، بازگرداندن امانت بصاحب امانت بود، یعنی به پیمانشان در وفاداری به بیعتی که با معاویه کرده بودند، پایبند بودند، و ضد رفتار آنها خیانتی بود که مسلمانان در پیمانشان، نسبت به بیعتی که با امام کرده بودند، مرتکب شدند و از حضرت در جنگ پشتیبانی نکردند. حیله و نیرنگ مردم کوفه تا بدان حد رسید، که برای آیندگان به صورت ضرب المثل در آمد.
چهارمین وجه امتیاز پیروان معاویه نسبت به یاران امام (ع) این بود که آنها، سرزمین خود را آباد کرده، و کارها را به پیروی از رهبرشان منظّم ساخته بودند، بر خلاف پیروان ظاهری حضرت، که به دلیل بیرون رفتن از فرمان امام (ع) موجب از هم گسیختگی کارها و فساد و تباهی امور شده بودند.
البتّه بخوبی روشن است، که چهار ویژگی مثبت در کارهای دشمن، سبب درستی و صلاح جامعه و نظام یافتن دولت و چیرگی و پیروزی می شد، از طرفی رفتارهای ضد رفتار دشمن (مردم کوفه)، قوی ترین اسباب دگرگونی و شکست خوردگی بود.
فرموده حضرت: «فلو ائتمنت احدکم... ان یذهب بعلاقته»،
به صورت کنایه، مبالغه در بدگویی از اهل کوفه، به خیانت کاری آنها، در امانت تعهّد به وفاداری در برابر فرامین و دستورات آن بزرگوار است.
