[hadith]ثُمَّ قَالَ (علیه السلام):
أُنْبئْتُ بُسْراً قَد اطَّلَعَ الْیَمَنَ وَ إِنِّی وَ اللَّهِ لَأَظُنُّ أَنَّ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ سَیُدَالُونَ مِنْکُمْ باجْتِمَاعِهِمْ عَلَی بَاطِلِهِمْ وَ تَفَرُّقِکُمْ عَنْ حَقِّکُمْ، وَ بمَعْصِیَتِکُمْ إِمَامَکُمْ فِی الْحَقِّ وَ طَاعَتِهِمْ إِمَامَهُمْ فِی الْبَاطِلِ، وَ بأَدَائِهِمُ الْأَمَانَةَ إِلَی صَاحِبهِمْ وَ خِیَانَتِکُمْ، وَ بصَلَاحِهِمْ فِی بلَادهِمْ وَ فَسَادکُمْ، فَلَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکُمْ عَلَی قَعْبٍ لَخَشیتُ أَنْ یَذْهَبَ بعِلَاقَتِهِ.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 3، ص: 357
ثمّ قال: أنبئت بسرا قد اطّلع علی الیمن و إنّی و اللّه لأظنّ هؤلاء القوم سیدالون منکم باجتماعهم علی باطلهم، و تفرّقکم عن حقّکم، و بمعصیتکم إمامکم فی الحقّ، و طاعتهم إمامهم فی الباطل، و بأدائهم الأمانة إلی صاحبهم، و خیانتکم صاحبکم، و بصلاحهم فی بلادهم، و فسادکم، فلو ائتمنت أحدکم علی قعب لخشیت أن یذهب بعلاقته،
اللغة:
و (اطلع) فلان علینا إذا ظهر و (أدالنا) اللّه من عدوّنا ای جعل الدّولة و الغلبة لنا علیهم و (القعب) قدح من خشب مقعّر و (علاقته) ما یتعلّق به علیه
الاعراب:
و الضمیر المستتر فی قوله: أن یذهب بعلاقته، راجع إلی الأحد، و الباء للتّعدیة أو إلی القعب و الباء بمعنی مع.
المعنی:
(ثمّ) شرع فی استنفارهم إلی الجهاد ف (قال: أنبئت بسرا قد اطلع علی الیمن و ظهر علی أهلها و إنّی و اللّه لأظنّ هؤلاء القوم) المنافقین القاسطین (سید الون منکم) و یغلبون علیکم (ب) الأسباب التی توجب دولتهم و غلبتهم علیکم و هو (اجتماعهم علی باطلهم) و هو التّصرّف الغیر الحقّ فی البلاد (و تفرّقکم عن حقّکم) و هو التّصرّف المستحق باذن ولیّ الامر (و بمعصیتکم امامکم فی الحقّ و طاعتهم امامهم فی الباطل) فی أوامره الباطلة و أحکامه الضّالة (و بأدائهم الامانة إلی صاحبهم) حیث لزموا بعهده و وفوا ببیعته (و خیانتکم صاحبکم) حیث ترکتم لموارزته فی القتال و نقضتم عهده و غدرتم له (و بصلاحهم فی بلادهم) حیث راقبوا انتظام امورهم (و فسادکم) و السّرّ فی جمیع ذلک ما قاله الجاحظ من أنّ أهل العراق أهل نظر و ذوو فطن ثاقبة و مع الفطنة و النّظر یکون التنقیب «1» و البحث، و مع التنقیب و البحث یکون القدح و الطّعن و التّرجیح بین الرّجال و التّمییز بین الرّؤساء و اظهار عیوب الامراء و أهل الشّام ذوو بلادة و تقلید و جمود علی رأی واحد لا یرون النّظر و لا یسألون عن مغیب الأحوال و هذا هو العلّة فی عصیان أهل العراق علی الامراء و طاعة أهل الشّام لهم ثمّ کنایه بالغ علیه السّلام فی ذمّهم بالخیانة علی سبیل الکنایة و قال: (فلو ائتمنت أحدکم علی قعب خشب لخشب أن یذهب) ذلک القعب (بعلاقته).
الترجمة:
بعد از آن فرمودند که: خبر داده شدم که بسر بن أبی ارطاة رسیده بدیار یمن و بدرستی من قسم بخدا هر آینه گمان میکنم آن قوم را که زود باشد که دولت و تسلط داده شوند از قبل شما بسبب اتّفاق ایشان بر باطل خود و تفرق شما از حقّ خود، و بجهة معصیة شما امام خود را در امر حق و اطاعت ایشان امام خود را در امر باطل، و بسبب ادا کردن ایشان امانت و عهد را بصاحب خودشان و خیانت کردن شما در امانت، و بجهة صلاح ایشان در شهرهای خود در جمیع امور ملکی و فساد شما در بلاد خودتان، پس اگر امین گردانم یکی از شما را بر قدح چوبین هر آینه می ترسم که ببرد آن را با دوال و دسته اش.
