[hadith]الرسول الأعظم:
وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، ابْتَعَثَهُ وَ النَّاسُ یَضْرِبُونَ فِی غَمْرَةٍ وَ یَمُوجُونَ فِی حَیْرَةٍ؛ قَدْ قَادَتْهُمْ أَزمَّةُ الْحَیْنِ، وَ اسْتَغْلَقَتْ عَلَی أَفْئِدَتِهِمْ أَقْفَالُ الرَّیْنِ.[/hadith]
و أشهد أنّ محمّدا عبده و رسوله، ابتعثه و النّاس یضربون فی غمرة، و یموجون فی حیرة، قد قادتهم أزمّة الحین، و استغلقت علی أفئدتهم أقفال الرّین.
اللغة:
و (استغلقنی) بیعته و استغلق علیّ بیعته أی لم یجعل لی خیارا فی ردّه و (الرّین) الدنس یقال: ران علی قلبه ذنبه أی دنسه و وسخه.
المعنی:
و لما حمد اللّه سبحانه و أثنا علیه بما هو أهله اتبعه بالشهادة علی رسالة رسوله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فقال: (و أشهد أنّ محمّدا عبده و رسوله ابتعثه) أی بعثه (و) الحال أنّ (النّاس) یوم بعثه (یضربون فی غمرة) أی یسیرون فی الانهماک فی الضّلال و الباطل لأنّهم یومئذ کما قال علیه السّلام فی الفصل السادس عشر من المختار الأوّل: ملل متفرّقة و أهواء منتشرة و طرائق متشتّتة بین مشبه للّه بخلقه أو ملحد فی اسمه أو مشیر به إلی غیره.
أو أنهم یسیرون فی الشدّة و الزّحمة کما قال علیه السّلام فی الفصل الأوّل من المختار السّادس و العشرین: إنّ اللّه بعث محمدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و أنتم معشر العرب علی شرّ دین و فی شرّ دار منیخون بین حجارة خشن و حیات صمّ تشربون الکدر و تأکلون الجشب و تسفکون دماءکم و تقطعون أرحامکم.
(و یموجون فی حیرة) أی یضطربون و یختلفون فی حیرة و جهالة لکثرة الفتن فی أیام الفترة و زمان البعثة کما قال علیه السّلام فی الفصل الثالث من المختار: و الناس
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 11، ص: 249
فی فتن تنجذم فیها حبل الدّین و تزعزعت سواری الیقین و اختلف النجر و تشتّت الأمر و ضاق المصدر و عمی المخرج «إلی قوله» فهم فیها تائهون حائرون جاهلون مفتونون.
استعاره (و قد قادتهم أزمّة الحین) أی أزمّة الهلاک کانت تجرّهم و تقودهم إلی الهلاک الدّائم و الخزی العظیم، فالمراد بالحین الهلاک الاخروی لا الهلاک الدّنیوی و الموت کما زعمه البحرانی، و استعار لفظ الأزمة للمعاصی و الاثام و شبههم بالحیوان الذی یتبع قائده و یسیر خلفه، یعنی أنّهم یتبعون الشّهوات و یسیرون خلف السّیئات فتقودهم إلی هلاک الأبد.
تشبیه المعقول بالمحسوس (و استغلقت علی أفئدتهم أقفال الرّین) شبّه رین الذنوب و هو وسخها و دنسها بالأقفال المغلقة و هو من تشبیه المعقول بالمحسوس و وجه الشبه أنّ الأقفال إذا اغلقت علی الأبواب تمنع من الدّخول فی البیت فکذلک رین الذّنوب إذا طبع علی القلوب یمنع من دخول أنوار الحقّ فیها کما قال سبحانه «بَلْ رانَ عَلی قُلُوبهِمْ ما کانُوا یَکْسبُونَ» و ذکر الاستغلاق ترشیح للتشبیه أی استحکمت فی قلوبهم أو ساخ الذّنوب بحیث صارت مانعة من إفاضة أنوار الحقّ إلیها کالبیوت المغلقة بالأقفال المانعة من الدخول علیها.
الترجمة:
و شهادت می دهم باین که محمّد بن عبد اللّه صلّی اللّه علیه و آله و سلّم بنده و رسول او است، مبعوث فرمود او را در حالتی که مردمان سیر می کردند در شدّت و ضلالت، و موج می زدند در حیرت و جهالت، در حالتی که کشیده بود ایشان را مهارهای هلاکت، و بسته بود بر دلهای ایشان قفلهای وسخ ذنوب.
