[hadith]وَ مِنْهَا: قَدْ لَبسَ لِلْحِکْمَةِ جُنَّتَهَا وَ أَخَذَهَا بجَمِیعِ أَدَبهَا مِنَ الْإِقْبَالِ عَلَیْهَا وَ الْمَعْرِفَةِ بهَا وَ التَّفَرُّغِ لَهَا، فَهِیَ عِنْدَ نَفْسهِ ضَالَّتُهُ الَّتِی یَطْلُبُهَا وَ حَاجَتُهُ الَّتِی یَسْأَلُ عَنْهَا؛ فَهُوَ مُغْتَرِبٌ إِذَا اغْتَرَبَ الْإِسْلَامُ وَ ضَرَبَ بعَسیب ذَنَبهِ وَ أَلْصَقَ الْأَرْضَ بجِرَانِهِ، بَقِیَّةٌ مِنْ بَقَایَا حُجَّتِهِ، خَلِیفَةٌ مِنْ خَلَائِفِ أَنْبیَائِهِ.[/hadith]
از این خطبه است:
فرموده است: «قَدْ لَبسَ لِلْحِکْمَةِ جُنَّتَهَا ...»:
در این گفتار اشاره آن حضرت به مطلق عارفان به حقّ و خداشناسان است، و بعضی از طایفه امامیّه گفته اند منظور آن حضرت امام منتظر (ع) است، لیکن در این سخنان روشن نیست.
واژه «جنّة» برای آمادگی به منظور دریافت حکمت از طریق زهد و عبادت حقیقی، و مواظبت در اجرای اوامر الهی استعاره شده وجه استعاره این است که با به دست آوردن این آمادگی از دچار شدن به تیرهای هوا و هوس و طغیان شهواتی که انسان را به آتش دوزخ می کشاند ایمنی می یابد همچنان که سپر، رزمنده را از گزند ضربه و زخم مصون می دارد، از این که فرموده است کسی که برای حکمت سپر ایمنی پوشیده و آداب و شرایط آن را که عبارت از رو آوردن به سوی آن و شناخت آن است فرا گرفته مراد این است که مرتبه حکمت را شناخته و از طریق زهد، خود را از علایق دنیوی وارسته ساخته است، و این نیز از جمله تحصیل آمادگی برای فرا گرفتن حکمت است، واژه ضالّه را برای حکمت استعاره فرموده است، زیرا همان گونه که به جستجوی شتر گمشده می روند حکمت را نیز می جویند و طلب می کنند و گفتار آن حضرت (ع) که فرموده است: «الحکمة ضالّة المؤمن» اشاره به همین مطلب است.
فرموده است: «فهو مغترب اذا اغترب الإسلام»:
اشاره است به این که در هنگام غربت اسلام و ضعف آن، و پدید آمدن بدعتها و منکرات، او خود را از دیده ها پنهان می سازد و کناره گیری و گوشه نشینی اختیار می کند و این اشاره است به آنچه پیامبر اکرم (ص) فرموده است که: «اسلام در آغاز غریب بود و به غربت پیشین خود باز خواهد گشت» واژه های عسیب و ذنب و جران را برای او استعاره آورده، زیرا به شتری که زانو به زمین زده و نشسته باشد شباهت دارد، و این کنایه از ناتوانی و کمی سود رسانی اوست، چه شتر در هنگامی که زانوا به زمین زده و نشسته است سودش از هر موقع دیگر کمتراست.
فرموده است: «بقیة من بقایا حجّته»:
یعنی بازمانده حجّتهای خدا بر خلق است، زیرا عالمان و عارفان، حجّتهای خداوند بر بندگانش در روی زمین می باشند و این که فرموده است جانشینی از جانشینان پیامبران است برای این است که پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «دانشمندان وارثان پیامبرانند».
