[hadith]و من کلام له (علیه السلام) لما بُویِعَ فی المدینة و فیها یخبر الناس بعلمه بما تئول إلیه أحوالهم و فیها یقسمهم إلی أقسام:
ذمَّتِی بمَا أَقُولُ رَهِینَةٌ وَ أَنَا بهِ زَعِیمٌ، إِنَّ مَنْ صَرَّحَتْ لَهُ الْعِبَرُ عَمَّا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ الْمَثُلَاتِ حَجَزَتْهُ التَّقْوَی عَنْ تَقَحُّمِ الشُّبُهَاتِ، أَلَا وَ إِنَّ بَلِیَّتَکُمْ قَدْ عَادَتْ کَهَیْئَتِهَا یَوْمَ بَعَثَ اللَّهُ نَبیَّهُ (صلی الله علیه وآله)، وَ الَّذی بَعَثَهُ بالْحَقِّ لَتُبَلْبَلُنَّ بَلْبَلَةً وَ لَتُغَرْبَلُنَّ غَرْبَلَةً وَ لَتُسَاطُنَّ سَوْطَ الْقِدْرِ حَتَّی یَعُودَ أَسْفَلُکُمْ أَعْلَاکُمْ وَ أَعْلَاکُمْ أَسْفَلَکُمْ وَ لَیَسْبقَنَّ سَابقُونَ کَانُوا قَصَّرُوا وَ لَیُقَصِّرَنَّ سَبَّاقُونَ کَانُوا سَبَقُوا، وَ اللَّهِ مَا کَتَمْتُ وَشْمَةً وَ لَا کَذَبْتُ کِذْبَةً وَ لَقَدْ نُبِّئْتُ بهَذَا الْمَقَامِ وَ هَذَا الْیَوْمِ.[/hadith]
جلوه تاریخ درشرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 1، ص137
علی علیه السلام این خطبه را هنگامی که در مدینه با او بیعت شد ایراد فرمود [در این خطبه که با عبارت «ذمتی بما اقول رهینة» (ذمه و پیمان من در گرو سخنانی است که می گویم) شروع می شود، پس از توضیح لغات این مطالب آمده است ]:
این خطبه از خطبه های شکوهمند و مشهور علی علیه السلام است و همه آن را روایت کرده اند و در روایات دیگران در آن افزونیهایی است که سید رضی آنرا حذف کرده است، بدین معنی که یا خواسته است آنرا مختصر کند یا بیم داشته که شنوندگان و خوانندگان را افسرده و اندوهگین سازد. این خطبه را شیخ ما ابو عثمان جاحظ در کتاب البیان و التبیین به صورت کامل آورده و آنرا از ابو عبیدة معمر بن مثنی نقل کرده و گفته است: نخستین خطبه یی که امیر المومنین علی علیه السلام پس از خلافت خود در مدینه ایراد فرموده چنین است.
جلوه تاریخ درشرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 1، ص138
شیخ ما ابو عثمان [جاحظ] که خدایش رحمت کناد، گفته است: ابو عبیده گفته که در روایت جعفر بن محمد علیهما السلام از قول نیاکانش این عبارات هم در همین خطبه آمده است [و سپس مطالبی در مورد اهمیت نیکان و برگزیدگان عترت آمده است و در پایان آن فرموده است ]: دولت حق به ما ختم می شود نه به شما، و این اشاره به مهدی است که در آخر الزمان ظهور خواهد کرد. و بیشتر محدثان معتقدند که او از نسل فاطمه علیها السلام است. یاران معتزلی ما هم منکر او نیستند و در کتابهای خود به نامش تصریح کرده اند و شیوخ معتزله به وجود او معترفند، با این تفاوت که به اعتقاد ما او هنوز آفریده و متولد نشده است و به زودی آفریده می شود. اصحاب حدیث [اهل سنت ] هم در این مورد همین عقیده را دارند.
قاضی القضاة [قاضی عبد الجبار معتزلی ] از کافی الکفات ابو القاسم اسماعیل بن عباد که خدایش رحمت کناد با اسنادی که به علی (ع) می رسد نقل می کند که از مهدی یاد کرده و فرموده است که او از فرزندان و اعقاب حسین علیه السلام است و صفات ظاهری او را بر شمرده و گفته است: مردی گشاده رو و دارای بینی کشیده و شکم بزرگ و رانهایش از یکدیگر کشاده است دندانهایش رخشان و بر ران راستش خالی موجود است... این حدیث را عبد الله ابن قتیبه هم همینگونه در کتاب غریب الحدیث خود آورده است.
