[hadith]منه فی وصف الأتراک:
کَأَنِّی أَرَاهُمْ قَوْماً کَأَنَّ وُجُوهَهُمُ الْمَجَانُّ [الْمُطْرَقَةُ] الْمُطَرَّقَةُ، یَلْبَسُونَ السَّرَقَ وَ الدِّیبَاجَ وَ یَعْتَقِبُونَ الْخَیْلَ الْعِتَاقَ، وَ یَکُونُ هُنَاکَ اسْتِحْرَارُ قَتْلٍ، حَتَّی یَمْشیَ الْمَجْرُوحُ عَلَی الْمَقْتُولِ وَ یَکُونَ الْمُفْلِتُ أَقَلَّ مِنَ الْمَأْسُورِ.[/hadith]
از سخنان آن حضرت علیه السّلام است که به احوال ترکان مغول اشاره فرموده است:
باید دانست که روش امام (ع) در هنگامی که می خواهد از وقایع آینده خبر دهد این است که سخن خود را با عبارت «کأنّی» آغاز می کند، همچنان که پیش از این در مورد آینده کوفه فرمود: «کأنّی بک یا کوفة» و نیز در موقعی که شامیان را صدا زد، فرمود «کأنّی به»، علّت این است که آنچه را آن حضرت از آینده می داند به چشم بصیرت آن را دیده، و انوار غیبی آن را از طریق مرشد و استادش پیامبر گرامی (ص) بر نفس قدسی او افاضه و الهام فرموده است از این رو آنچه را به چشم باطن دیده به سبب جلوه و ظهور آن که خالی از هر شکّ و ریب است به رؤیت چشم سر تشبیه فرموده است. لذا به کار بردن حرف تشبیه در آغاز سخن زیبا و نیکوست.
و ضمیرهای جمع در خطبه به ترکان برگشت دارد، این که چهره های آنها را به سپرهای پینه خورده و پوست بردوخته تشبیه فرموده، جهت مشابهت، گردی و استخوان بندی و فراخی صورت آنهاست، و مراد از آن خشونت و ستبری چهره های آنهاست، و این تشبیه محسوس به محسوس است.
امّا توصیف آنها به این که جامه ابریشمین و حریر می پوشند، و اسبان را نگهداری و آماده می کنند، بررسی چگونگی احوال ترکان به صدق این گفتار گواهی می دهد، و خبر آن حضرت در باره کشتار سخت آنها به شرحی که ذکر فرموده در آن هنگام که هجوم می آورند نیز از جمله مطالبی است که تاریخ بر آن گواه است، وقایعی که میان ترکان و اعراب و دیگر مسلمانان در روزگار عبد اللّه بن زبیر و قتیبة بن مسلم روی داده مشهور است، همچنین جنگهای مغولان با مسلمانان و کشتار بی رحمانه آنان در عراق عرب و خوزستان و خراسان و دیگر شهرها برای صدق گفتار امام (ع) بدان شرح که بیان فرموده کافی است.
