[hadith]مَا بَالُکُمْ تَفْرَحُونَ بالْیَسیرِ مِنَ الدُّنْیَا تُدْرِکُونَهُ وَ لَا یَحْزُنُکُمُ الْکَثِیرُ مِنَ الْآخِرَةِ تُحْرَمُونَهُ وَ یُقْلِقُکُمُ الْیَسیرُ مِنَ الدُّنْیَا یَفُوتُکُمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ ذَلِکَ فِی وُجُوهِکُمْ وَ قِلَّةِ صَبْرِکُمْ عَمَّا زُوِیَ مِنْهَا عَنْکُمْ کَأَنَّهَا دَارُ مُقَامِکُمْ وَ کَأَنَّ مَتَاعَهَا بَاقٍ عَلَیْکُمْ. وَ مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ أَنْ یَسْتَقْبلَ أَخَاهُ بمَا یَخَافُ مِنْ عَیْبهِ إِلَّا مَخَافَةُ أَنْ یَسْتَقْبلَهُ بمِثْلِهِ قَدْ تَصَافَیْتُمْ عَلَی رَفْضِ الْآجِلِ وَ حُبِّ الْعَاجِلِ وَ صَارَ دینُ أَحَدکُمْ لُعْقَةً عَلَی لِسَانِهِ صَنِیعَ مَنْ قَدْ فَرَغَ مِنْ عَمَلِهِ وَ أَحْرَزَ [رِضَا] رِضَی سَیِّدهِ.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 8، ص: 42
ما بالکم تفرحون بالیسیر من الدّنیا تدرکونه، و لا یحزنکم الکثیر من الآخرة تحرمونه، و یقلقلکم الیسیر من الدّنیا (حین خ) یفوتکم حتّی یتبیّن ذلک فی وجوهکم و قلّة صبرکم عمّا زوی منها عنکم، کأنّها دار مقامکم و کأنّ متاعها باق علیکم، و ما یمنع أحدکم أن یستقبل أخاه بما یخاف من عیبه إلّا مخافة أن یستقبله بمثله، قد تصافیتم علی رفض الاجل، و حبّ العاجل، و صار دین أحدکم لعقة علی لسانه، صنع «صنیع» من قد فرغ من «عن خ» عمله، و أحرز رضی سیّده. (23323- 23073)
اللغة:
و قوله (ما بالکم) فی بعض النسخ بدله مالکم و (اللّعقة) بالضمّ اسم لما یلعق أی تؤکل بالاصبع أو بالملعقة و هی آلة معروفة.
الاعراب:
و جملة تفرحون و تدرکونه و تحرمونه و یفوتکم فی محال النصب علی الحال، و فی بعض النسخ حین یفوتکم، باضافة حین، و قلّة صبرکم، بالجرّ عطف علی وجوهکم.
المعنی:
استفهام تقریعی ثمّ استفهم علی المخاطبین علی سبیل التقریع فقال (ما بالکم تفرحون بالیسیر من الدّنیا تدرکونه و لا یحزنکم الکثیر من الآخرة تحرمونه) مع أنّ هذا الیسیر فان زائل و ذلک الکثیر باق دائم (و یقلقلکم) أی یزعجکم (الیسیر من الدّنیا یفوتکم حتّی یتبیّن ذلک) القلق و الاضطراب و یظهر أثره (فی وجوهکم و) فی (قلّة صبرکم عمّا زوی) أی قبض (منها) أی من الدّنیا و خیرها و فضلها (عنکم) فتحزنون و تتأسّفون بذلک (کأنها دار مقامکم و کانّ متاعها باق علیکم) ثمّ ذمّهم علی عدم کون محافظتهم علی اخوانهم بظهر الغیب عن وجه الخلوص و الصّفاء و علی عدم کون کتمانهم لعیوب اخوتهم لمجرّد ملاحظة الصّدقة و الاخاء فقال (و ما یمنع أحدکم أن یستقبل أخاه بما یخاف) الأخ منه (من عیبه إلّا مخافة ان یستقبله) أخوه (بمثله) یعنی أنه لا مانع لأحد منکم من مواجهة أخیه باظهار عیوبه التی یخاف الأخ من إظهارها إلّا مخافة أن یواجهه أخوه بمثل ما واجهه به، فیذکر مثالبه و یظهر معایبه، و هو اشارة إلی عدم مبالاتهم فی الدین و عدم خوفهم من اللَّه سبحانه فی إذاعة سرّ المؤمنین مع أنّ حقّ المؤمن من المؤمن إذا رأی منه عیبا أو عرف منه ذنبا هو الاخفاء و الکتمان، لا الاذاعة و الاعلان، قضاء لحق الاخوّة و رعایة لوظیفة التقوی و المروّة قال اللَّه سبحانه:
«إِنَّ الَّذینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشیعَ الْفاحِشَةُ فِی الَّذینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ» و قال أبو عبد اللَّه علیه السّلام من روی علی مؤمن روایة یرید بها شینه و هدم مروّته لیسقط من أعین الناس أخرجه اللَّه من ولایته إلی ولایة الشّیطان فلا یقبله الشّیطان رواه فی الکافی.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 8، ص: 49
و فیه أیضا عن زید عن أبی عبد اللَّه علیه السّلام قال: فیما جاء فی الحدیث عورة المؤمن علی المؤمن حرام، قال: ما هو أن ینکشف فتری منه شیئا إنّما هو أن تروی علیه أو تعیبه.
ثمّ قال (قد تصافیتم علی رفض الآجل و حبّ العاجل) أی تواخیتم علی ترک الاخری و محبّة الدّنیا استعاره (و صار دین أحدکم لعقة علی لسانه) قال الشارح البحرانی استعار لفظ اللعقة لما ینطق به من شعار الاسلام و الدّین کالشّهادتین و نحوهما من دون ثبات ذلک فی القلب و رسوخه و العمل علی وفقه.
و قال الشارح المعتزلی: و أصل اللعقة شیء قلیل یؤخذ بالملعقة من الاناء یصف دینهم بالنزارة، و لم یقنع بأن جعله لعقة حتی جعله علی ألسنتهم فقط أی لیس فی قلوبهم (صنع من) أی صنعهم مثل صنیع من تشبیه (قد فرغ من عمله و أحرز رضی سیّده) باتیان أوامره و أحکامه، و وجه التشبیه الاشتراک فی الاعراض من العمل.
الترجمة:
چیست شأن شما در حالتی که شاد می باشید باندکی از دنیا در حالتی که در می یابید آنرا، و محزون نمی کند شما را بسیاری از آخرت در حالتی که محروم می شوید از آن، و مضطرب می نماید شما را اندکی از متاع دنیا هنگامی که فوت می شود از شما تا آنکه ظاهر می شود أثر آن اضطراب در بشره رویهای شما در کمی صبر و شکیبائی شما از آنچه پیچیده شده است از متاع دنیا از شما، گوئیا دنیا سرای اقامت شما است، و گوئیا متاع آن باقی است بر شما، و مانع نمی شود یکی از شما را از این که مواجهه کند برادر دینی خود را بچیزی که می ترسد برادر از عیب آن مگر ترس آنکه مواجهه نماید برادر او با او با مثل گفتار او، بتحقیق که دوستی ورزیده اید با یکدیگر بر ترک آخرت و بر محبّت دنیا، و گردیده است دین یکی از شما آنچه که بیکار لیسیده می شود بر زبان، و عمل نمودید ترک در امورات اخروی مثل کار کسی که فارغ شود از عمل خود، و فراهم آورده باشد خوشنودی و رضای مولای خود را.
