[hadith]کَمْ مِنْ وَاثِقٍ بهَا قَدْ فَجَعَتْهُ، وَ ذی طُمَأْنِینَةٍ إِلَیْهَا قَدْ صَرَعَتْهُ، وَ ذی أُبَّهَةٍ قَدْ جَعَلَتْهُ حَقِیراً، وَ ذی نَخْوَةٍ قَدْ رَدَّتْهُ ذَلِیلًا؛ سُلْطَانُهَا دُوَّلٌ وَ عَیْشُهَا [رَنَقٌ] رَنِقٌ وَ عَذْبُهَا أُجَاجٌ وَ حُلْوُهَا صَبرٌ وَ غِذَاؤُهَا سمَامٌ وَ أَسْبَابُهَا رِمَامٌ؛ حَیُّهَا بعَرَضِ مَوْتٍ وَ صَحِیحُهَا بعَرَضِ سُقْمٍ، مُلْکُهَا مَسْلُوبٌ وَ عَزیزُهَا مَغْلُوبٌ وَ مَوْفُورُهَا مَنْکُوبٌ وَ جَارُهَا مَحْرُوبٌ.[/hadith]
ترجمه شرح نهج البلاغه(ابن میثم)، ج 3، صفحة 154
-
واژه عذب (گوارایی) و حلو (شیرینی) را برای لذّات دنیا، و الفاظ اجاج (شوری) و صبر (تلخی) را برای بیماری و دگرگونیهایی که خوشیها و لذّات آن را تیره و مکدّر می سازد، استعاره فرموده، و وجه تشبیه اشتراک آنها در احساس لذّت و الم است.
-
واژه های غذاء و سمام را برای لذّات دنیا استعاره آورده است، سمام جمع سمّ است که به معنای زهر می باشد، و وجه مشابهت آن با لذّتهای دنیوی این است که همان گونه که آشامیدن سمّ موجب نابودی است، فرو رفتن در لذّات دنیا نیز باعث هلاکت در آخرت است.
-
امام (ع) به بیانات خود در باره بر حذر داشتن مردم از شیفتگی و دلبستگی به لذّتهای دنیا ادامه داده و به آنها هشدار می دهد که به منزلگاه گذشتگان، و گورهای آنان بنگرند، آنهایی که از عمرهای درازتر و نیروی بیشتر برخوردار بودند، و با همه محبّت زیاد و پرستشی که نسبت به دنیا داشتند، چگونه دنیا احوال آنها را دگرگون، و به فرجامی بد گرفتار ساخت.
-
استفهام امام (ع) از این که آیا شادی و سرور آنها دوام یافت و روزگار با آنها به نیکی رفتار کرد، بر سبیل انکار است، چنان که پس از آن تصریح می فرماید که: «بل ارهقتهم بالفوادح» یعنی: بلکه آنها را گرانبار ساخت، واژه های إرهاق (فرو پوشانیدن) و تضعضع (خواری) و تعفیر (بینی را به خاک رسانیدن) و وطیء (لگدمال کردن) و همچنین جمله «إعانة ریب المنون علیهم» (کمک گردش روزگار در ضدّیت با آنان) را برای دنیا و لذّات آن استعاره آورده است.
امام (ع) افعال زنده ها را به دنیا نسبت داده چون دنیا شباهت به زنی دارد که خود را آرایش کرده و برای دست یافتن به مردان و ربودن اموال آنان و مانند اینها، آنان را فریب می دهد.
