[hadith]وَ قَالَ (علیه السلام): یَا ابْنَ آدَمَ، الرِّزْقُ رِزْقَانِ: رِزْقٌ تَطْلُبُهُ، وَ رِزْقٌ یَطْلُبُکَ، فَإِنْ لَمْ تَأْتِهِ أَتَاکَ؛ فَلَا تَحْمِلْ هَمَّ سَنَتِکَ عَلَی هَمِّ یَوْمِکَ، کَفَاکَ کُلُّ یَوْمٍ عَلَی مَا فِیهِ؛ فَإِنْ تَکُنِ السَّنَةُ مِنْ عُمُرِکَ، فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی سَیُؤْتِیکَ فِی کُلِّ غَدٍ جَدیدٍ مَا قَسَمَ لَکَ، وَ إِنْ لَمْ تَکُنِ السَّنَةُ مِنْ عُمُرِکَ، فَمَا تَصْنَعُ بالْهَمِّ فِیمَا لَیْسَ لَکَ؛ وَ لَنْ یَسْبقَکَ إِلَی رِزْقِکَ طَالِبٌ، وَ لَنْ یَغْلِبَکَ عَلَیْهِ غَالِبٌ، وَ لَنْ یُبْطِئَ عَنْکَ مَا قَدْ قُدِّرَ لَکَ.
قال الرضی: و قد مضی هذا الکلام فیما تقدم من هذا الباب إلا أنه هاهنا أوضح و أشرح، فلذلک کررناه علی القاعدة المقررة فی أول الکتاب.[/hadith]
الرابعة و الستون بعد ثلاثمائة من حکمه علیه السّلام:
(364) و قال علیه السّلام: [یا ابن آدم] الرّزق رزقان: رزق تطلبه و رزق یطلبک فإن لم تأته أتاک، فلا تحمل همّ سنتک علی همّ یومک، کفاک کلّ یوم ما فیه، فإن تکن السّنة من عمرک فإنّ اللَّه تعالی [جدّه] سیؤتیک فی کلّ غد جدید ما قسم لک، و إن لم تکن السّنة من عمرک فما تصنع بالهمّ لما لیس لک، و لن یسبقک إلی رزقک طالب و لن یغلبک علیه غالب، و لن یبطیء عنک ما قد قدّر لک. قال الرّضیّ: قد مضی هذا الکلام فیما تقدّم من هذا الباب إلّا أنه ههنا أوضح و أشرح فلذلک کرّرناه علی القاعدة المقرّرة فی أوّل الکتاب. (84534- 84431)
المعنی:
یظهر من کلامه علیه السّلام هذا أنّ الرزق ینقسم إلی مکتسب و إلی مقدّر فللطلب و الکسب أثر فی الرّزق، و معناه أنّ الرزق قد یکون مثبتا فی لوح القضاء الالهی معلّقا علی شرط کالطلب و الدّعاء، فان حصل شرطه وصل إلی صاحبه، و إن لم یحصل لم
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 21، ص: 470
یصل، و قد یکون مثبتا فی لوح القدر غیر مشروط بشرط فیصل إلی صاحبه علی کلّ حال.
و ظاهره بل صریحه أنّ القسم الثانی عامّ لکلّ فرد و لکنه مشروط بیومه فالرّزق المقدّر لکلّ فرد یصل إلیه فی کل یوم و لا یتقدّم علی حینه، و غرضه التنفیر عن الاهتمام بالدّنیا و مزید الاشتغال بها عن العبادة و الذّکر و الاهتمام بادّخار الرزق فقال (فانّ اللَّه تعالی سیؤتیک فی کلّ غد جدید ما قسّم لک).
الترجمة:
فرمود: ای آدمیزاده روزی دو روزیست: یک روزی که در جستجوی آنی، و یک روزی که خود در جستجوی تو است و اگر بدنبالش نروی بدنبالت آید، نباید اندوه یک سال را بر یک روز خود تحمیل کنی، هر روز که برآید تو را کفایت روزی نماید، اگر این سال آینده از عمر تو باشد براستی که خدای تعالی در هر روز تازه ای آنچه برایت قسمت مقدّر شده بتو می دهد، و اگر این سال از عمر تو نباشد تو را چه کار که اندوه آنچه را بتو مربوط نیست بخوری، هرگز هیچ جوینده ای بروزی تو پیشدستی نکند، و هرگز هیچ غالبی بر تو در آن غلبه نکند، و هرگز آنچه برایت مقدّر شده از تو کندی ندارد و تأخیر نیفتد.
سید رضی رحمه اللَّه فرماید: گذشت سخن در این باره در آنچه پیش از این باب گذشت، جز این که در اینجا واضح تر و روشنتر أدا شده و از این جهت با طبق آنچه در آغاز کتاب دستور نهادیم بتکرار آن پرداختیم.
