[hadith]9- و فی حدیثه (علیه السلام): کُنَّا إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اتَّقَیْنَا برَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله)، فَلَمْ یَکُنْ أَحَدٌ مِنَّا أَقْرَبَ إِلَی الْعَدُوِّ مِنْهُ.
[و معنی ذلک أنه إذا عظم الخوف من العدو و اشتد عضاض الحرب فزع المسلمون إلی قتال رسول الله (صلی الله علیه وآله) بنفسه فینزل الله علیهم النصر به و یأمنون [ما] مما کانوا یخافونه بمکانه. و قوله «إذا احمر البأس» کنایة عن اشتداد الأمر و قد قیل فی ذلک أقوال أحسنها أنه شبه حمی الحرب بالنار التی تجمع الحرارة و الحمرة بفعلها و لونها و مما یقوی ذلک قول [الرسول] رسول الله (صلی الله علیه وآله) و قد رأی مجتلد الناس یوم حنین و هی حرب هوازن الآن حمی الوطیس، فالوطیس مستوقد النار فشبه رسول الله (صلی الله علیه وآله) ما استحر من جلاد القوم باحتدام النار و شدة التهابها].
انقضی هذا الفصل و رجعنا إلی سنن الغرض الأول فی هذا الباب.[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 21، ص: 343
(9) و فی حدیثه علیه السّلام:
کنّا إذا احمرّ البأس اتّقینا برسول اللَّه صلّی اللَّه علیه و آله فلم یکن أحد منّا أقرب إلی العدوّ منه. و معنی ذلک أنه إذا عظم الخوف من العدوّ و اشتدّ عضاض الحرب فزع المسلمون إلی قتال رسول اللَّه- صلّی اللَّه علیه و آله- بنفسه فینزل اللَّه تعالی النّصر علیهم به، و یأمنون ممّا کانوا یخافونه بمکانه. و قوله: «إذا احمرّ البأس» کنایة عن اشتداد الأمر، و قد قیل فی ذلک أقوال أحسنها: أنّه شبّه حمی الحرب بالنّار الّتی تجمع الحرارة و الحمرة بفعلها و لونها، و ممّا یقوّی ذلک قول رسول اللَّه- صلّی اللَّه علیه و آله- و قد رأی مجتلد النّاس یوم حنین و هی حرب هوازن: الان حمی الوطیس و الوطیس مستوقد النّار، فشبّه رسول اللَّه- صلّی اللَّه علیه و آله- ما استحرّ من جلاد ب ئ القوم باحتدام النّار و شدّة التهابها. (80868- 80749) بی قال المعتزلی: الجیّد فی تفسیر هذا اللفظ أن یقال: البأس الحرب نفسها قال اللَّه تعالی: «وَ الصَّابرِینَ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِینَ الْبَأْس» (177- البقرة) و فی الکلام حذف مضاف تقدیره: إذا احمرّ موضع البأس و هو الأرض الّتی علیها معرکة القوم، و احمرارها لما یسیل علیها من الدّم.
أقول: ما ذکره حسن جدّا إلّا أنّه لا یحتاج إلی تقدیر فی الکلام، فاحمرار البأس منظره الدّموی الهائل الملطخ بها من أرض و من علیها من الرجال و الدواب و الالات، بل و الهواء الّتی یترشّح فیها قطرات الدّم، فالبأس محمرّ بکلّ ما فیه إذا جری الدّماء فیه.
الترجمة:
هر گاه جبهه جنگ، خونین و سرخ فام می شد ما برسول خدا پناهنده می شدیم و در این گاه کسی از ماها از خود آن حضرت بدشمن نزدیکتر نبود.
چه رخساره جنگ خونین شدی رسول خدا حصن روئین بدی
پناهنده گشتیم بر گرد وی که دشمن ننوشد ز ما خون چه می
از او کس بدشمن رساتر نبود بدشمن هم او بد که یورش نمود
