[hadith]أَلَا وَ إِنَّ لِکُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً یَقْتَدی بهِ وَ یَسْتَضِیءُ بنُورِ عِلْمِهِ؛ أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَکُمْ قَد اکْتَفَی مِنْ دُنْیَاهُ بطِمْرَیْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بقُرْصَیْهِ؛ أَلَا وَ إِنَّکُمْ لَا تَقْدرُونَ عَلَی ذَلِکَ، وَ لَکِنْ أَعِینُونِی بوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ. فَوَاللَّهِ مَا کَنَزْتُ مِنْ دُنْیَاکُمْ تِبْراً وَ لَا ادَّخَرْتُ مِنْ غَنَائِمِهَا وَفْراً وَ لَا أَعْدَدْتُ لِبَالِی ثَوْبی طِمْراً وَ لَا حُزْتُ مِنْ أَرْضِهَا شبْراً وَ لَا أَخَذْتُ مِنْهُ إِلَّا کَقُوتِ أَتَانٍ دَبرَةٍ، وَ لَهِیَ فِی عَیْنِی أَوْهَی وَ أَوْهَنُ مِنْ عَفْصَةٍ مَقِرَةٍ.[/hadith]
ألا و إنّ لکلّ مأموم إماما یقتدی به، و یستضیء بنور علمه ألا و إنّ إمامکم قد اکتفی من دنیاه بطمریه، و من طعمه بقرصیه، ألا و إنّکم لا تقدرون علی ذلک، و لکن أعینونی بورع و اجتهاد و عفّة و سداد، فواللّه ما کنزت من دنیاکم تبرا، و لا ادّخرت من غنائمها وفرا، و لا أعددت لبالی ثوبی طمرا. (64685- 64569)
اللغة:
(الطمر) بالکسر هو الثوب الخلق العتیق أو الکساء البالی من غیر الصوف -مجمع-.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 93
المعنی:
ثمّ توجّه علیه السّلام إلی بیان منظّمة لعمّاله أو مطلق شیعته، و لخصّها فی کلمتین:
1- الاقتداء بالامام فی العمل و السیرة.
2- الاستضائة من نور علمه و الأخذ بدستوره فی کلّ الامور، و الاقتداء بالامام عملا و أخذ دستور العمل منه، کلاهما سلوک طریق النجاة و لکنّ الثانی أعمّ، فانّه یشمل الغایب عن محضر الامام و یشمل التکالیف الخاصّة بالمأموم دون الامام، و هی کثیرة جدّا.
ثمّ لخصّ علیه السّلام سیرته فی کلمتین لتکون مدار العمل لعمّاله و للاقتداء به علیه السلام:
1- الاکتفاء من ریاش الدنیا و لباسها و زینتها بطمرین أی ثوبین بالیین إزار و رداء من غیر صوف یلبسه أحوج الناس.
2- الاکتفاء من طعامها و غذائها و لذائذها بقرصین من خبز الشعیر الیابس الفارغ عن الادام.
و قد مثّل علیه السّلام فی هذه الکلمتین الزهد بأدقّ معانیه و أشقّ ما فیه بحیث جعله من کراماته و أنّه ممّا لا یقدر علی العمل به غیره فقال علیه السّلام: (ألا و إنّکم لا تقدرون علی ذلک).
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 20، ص: 94
ثمّ نظم برنامجا تربویّا لعمّاله و من یتصدّی إدارة امور حکومته فی أربع موادّ:
1- الورع- و هو تحصن النفس عن الرذائل و الاجتناب عن المحارم و المحرّمات.
2- الاجتهاد- فی تحرّی الحقیقة و العمل علی مقتضی الوظیفة و تحمّل الکدّ و الاذی فی سبیل الحقّ.
3- العفّة- و هی ضبط النفس عمّا لا یحلّ و لا ینبغی من المشتهیات و ما فیه الرغبات.
4- السداد- و هو تحکیم المعرفة بالامور و الأخذ بالیقین و تحکیم العمل و الدّقة فی تقریر شرایطه و کیفیّاته و عدم التسامح فیه.
و قد بقی فی المقام نکتة و هی أنّه ربما یزهد بعض الناس فی معاشهم حبّا بجمع المال و ادّخاره، فیعیشون عیش الفقراء و یکنزون الذهب و الفضّة و یقتنون العقار و الدار فقال علیه السّلام (فو اللّه ما کنزت من دنیاکم تبرا و لا ادّخرت من غنائمها وفرا و لا أعددت لبالی ثوبی طمرا)، و زاد فی متن الکتاب فی شرح ابن أبی الحدید «ج 16 ط مصر»: «و لا حزت من أرضها شبرا، و لا أخذت منه إلّا کقوت اتان دبرة» و هی الّتی عقر ظهرها فقلّ أکلها.
ثمّ بیّن إحساسه من الدنیا الّتی یطلبها أهلها و یجهدون فی طلبها و أنّه من النفرة و الانزجار إلی أقصی حدّ، فقال «دنیاکم فی عینی أهون من عفصة مقرة» و العفصة حبّة کالبندقة تستعمل فی دبغ الجلود و یتّخذ منها الحبر- کما فی مجمع البحرین- أی من طعم هذه الحبّة المرّة و هی فی نهایة النفور.
الترجمة:
هلا براستی که هر مأمومی را امامی است که از او پیروی کند و از پرتو دانشش روشنی گیرد، هلا براستی امام و پیشوای شما از دنیای خود بدو پاره کرباس و دو قرصه نان جوین قناعت کرده، معلومست که شما نتوانید چنین زندگی کنید و تا این اندازه قناعت ورزید، ولی بورع و کوشش خود در کار دین بمن کمک کنید، و با پارسائی و درستکاری مرا مدد کنید، بخدا سوگند، من از دنیای شما گنجینه زری نیندوختم و از دست آوردهای آن بری برنگرفتم، و ذخیره و پس اندازی نیندوختم، و برای کهن جامه تن خود پارچه کرباسینی آماده نساختم، و از زمین این دنیا یک وجب بچنگ نیاوردم، و از این دنیا جز قوتی اندک باندازه خوراک ماده الاغی پشت ریش بر نگرفتم، و هر آینه این دنیا در چشم من سست تر و پست تر است از دانه بلوطی گرف و نامطبوع.
