[hadith]وَ قَالَ (علیه السلام): مَعَاشرَ النَّاس، اتَّقُوا اللَّهَ، فَکَمْ مِنْ مُؤَمِّلٍ مَا لَا یَبْلُغُهُ، وَ بَانٍ مَا لَا یَسْکُنُهُ، وَ جَامِعٍ مَا سَوْفَ یَتْرُکُهُ، وَ لَعَلَّهُ مِنْ بَاطِلٍ جَمَعَهُ وَ مِنْ حَقٍّ مَنَعَهُ، أَصَابَهُ حَرَاماً وَ احْتَمَلَ بهِ آثَاماً، فَبَاءَ بوِزْرِهِ وَ قَدمَ عَلَی رَبِّهِ آسفاً لَاهِفاً، قَدْ خَسرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةَ "ذلِکَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبینُ".[/hadith]
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 21، ص: 427
الثلاثون بعد ثلاثمائة من حکمه علیه السّلام:
(330) و قال علیه السّلام: الأقاویل محفوظة، و السّرائر مبلوّة و «کلّ نفس بما کسبت رهینة» و النّاس منقوصون مدخولون إلّا من عصم اللَّه، سائلهم متعنّت، و مجیبهم متکلّف، یکاد أفضلهم رأیا یردّه عن فضل رأیه الرّضا و السّخط، و یکاد أصلبهم عودا تنکؤه اللّحظة، و تستحیله الکلمة الواحدة. معاشر النّاس، اتّقوا اللَّه، فکم من مؤمّل ما لا یبلغه، و بان ما لا یسکنه، و جامع ما سوف یترکه، و لعلّه من باطل جمعه، و من حقّ منعه: أصابه حراما، و احتمل به آثاما، فباء بوزره، و قدم علی ربّه آسفا لاهفا، قد خسر الدّنیا و الاخرة، ذلک هو الخسران المبین. (83132- 83031)
اللغة:
... (نکأت) القرحة: إذا صدمتها بشیء فتقشرها. (مدخول) و مدخل: أی فی عقله دخل و علّة (تستحیله): تغیره و (باء) بثقله: رجع به و حصل علیه، (اللّاهف) المتحسّر.
الاعراب:
معاشر النّاس: منادی مضاف بحذف حرف النداء، و جامع ما سوف، اضیف جامع إلی ما و اسمیّة و الجملة بعده صفته أو موصولة و ما بعده صلته، من باطل جار و مجرور متعلّق بقوله: جمعه.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 21، ص: 428
المعنی:
... ثمّ نبّه علیه السّلام علی أنّ کثیرا من الامال غیر حاصلة، و ربّ بان لا یسکن فیما بناه و ربّ جامع مال یترکه لمن سواه، و قد ارتکب فی جمعه الماثم، و منع الحقوق و ارتکب المحارم، فحمل وزره علی عاتقه، و یلقی ربّه مع الأسف و التلهّف علی ما ترکه و علی ما ارتکبه.
الترجمة:
... أیا گروه مردم از خدا بترسید چه بسیار آرزومندی که بارزویش نمی رسد و چه بسیار ساختمان سازی که در ساختمانش نشیمن نتواند، و چه بسیار مال اندوزی که آنرا برای دیگری بجا می گذارد و می گذرد، و شاید که از راه باطل آن مال را بدست آورده و اگر هم از راه حق بوده وجوه إلهیّه آنرا أدا نکرده، از حرامش بدست آورده و بار گناهش بدوش کشیده و وزر آنرا بصحرای محشر برده و به پیشگاه خداوندش بار یافته و جز أفسوس و آه ندارد و محققا بزیان دنیا و آخرت دچار است و همین است آن زیان آشکار.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی)، ج 21، ص: 429
ای مردم خیره سر خدا را که بسی آمال بجوئی و بدانها نرسی
أی بسا آرزو که خاک شود پیرهن در عزاش چاک شود
و خوش سروده:
هر که آمد عمارت نو ساخت رفت و منزل بدیگری پرداخت
گرد آورد سیم و زر بسیار لیک بر جا نهاد و رفت ز کار
از حرام و حلال گرد آورد حق آنرا نداد و عصیان کرد
وزر آنرا بدوش خویش ببرد نزد حق غصه و تأسّف خورد
نه زد نیاش بهره نی عقبا شد اسیر زیان هر دو سرا
