متن پرسش
مقصود از این توصیف «قرآن ذی الذکر» در قرآن چیست؟
پاسخ
خدای متعال ده‌ها بار کتاب خود(قرآن) را به نام «ذکر» نامیده است. از جمله در آیه اول سوره صاد که می‌فرماید: «وَ الْقُرْآنِ ذی الذِّکْرِ»؛[1] سوگند به قرآنی که دارای ذکر است.
لغت شناسان می‌گویند؛ ذکر به معنای شرف و بزرگی است.[2] بر اساس این معنا قرآن دارای شرافت و بزرگی است؛ چرا که یکی از ثقلین است. و آن‌جا که می‌فرماید «الذِّکْر الحکیم» یعنی شرفی محکم که از هرگونه اختلافی مبرا است.[3]
مفسران در بیان معنای ذکر بودن قرآن می‌گویند:
-
«ذکر» یعنی قرآن صاحب بیان و گشاینده راه به سوی حق تعالی و نماینده راه سعادت و هدایت خواهد بود؛ زیرا که مشتمل بر ادله و براهینی است که اگر شخص عاقل در آن تأمل نماید، حقایق علمی و روش عقلایی معارف الهی و طریق سیر الی اللَّه بر وی مکشوف و واضح خواهد گردید.
-
«ذکر» یعنی موجب تذکر و پند گرفتن خوانندگانش می‌شود. قرآن کریم بارها موضوع «تذکر» و «پند گرفتن» را به مخاطبانش گوشزد کرده است.
-
«ذکر» یعنی کتابی است که در بردارنده تمام نیازهای بشر است؛ مانند ذکر خداوند و توحیدش، نام‌های نیکویش و صفات برترش، سرگذشت پیامبران، اخبار امت‌ها، ذکر احکام و دستورات و قوانین، یاد نعمت‌های او، یاد دادگاه بزرگ رستاخیز، و یاد هدف خلقت انسان.
به عبارت دیگر، قرآن صاحب تذکر است که در آن تمام آنچه انسان بدان نیاز دارد، به بهترین وجه ثبت و ضبط گردیده است.
مؤیّد این نظر قول خداوند است که می‌فرماید: «ما فَرَّطْنا فِی الْکِتاب مِنْ شَیْءٍ»؛[4] فرو نگذاردیم در کتاب چیزی را.[5]
پاورقی
[1]. ص، 1.
[2]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 4، ص 311، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[3]. همان.
[4]. انعام، 38.
[5]. ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 19، ص 209، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.