متن پرسش
چرا خداوند در قرآن میفرماید: در قیامت جهنم را به شما «آشکار» می‌‌کنیم، ولی بهشت را میفرماید «نزدیک» می‌‌کنیم؟
پاسخ
خدا در این دو آیه شریفه حالت بهشتیان و جهنمیان را توصیف می‌کند و میفرماید: «و (در آن روز) بهشت به نزدیک پرهیزکاران آورده می‌شود. و دوزخ برای گمراهان آشکار می‌گردد».[1]
نزدیک شدن بهشت؛ یعنی این‌که وقتی شخصی با تقوا از دنیا می‌رود، به او بشارت بهشت داده می‌شود و در قبرش دری از بهشت برای او باز می‌شود و وارد بهشت برزخی می‌شود. و بروز و ظهور جحیم برای گمراهان بدین معنا است که هم‌زمان با مُردن، بلکه قبل از آن و در حال احتضار، فرشتگان عذاب به او وعده آتش می‌دهند. دری از جحیم در قبرش باز شده و قبرش مملوّ از آتش می‌شود و روح او را با قالب مثالی به جهنم عالم برزخ وارد می‌کنند.[2]
مفسران درباره علت تفاوت تعبیر از رفتن بهشتیان به بهشت و جهنمیان به دوزخ و جهنم، به نکاتی اشاره کرده‌اند:
-
نزدیک شدن بهشت به متّقین، اشاره به شرافت آنان دارد؛ زیرا به جای این‌که آنان را به بهشت ببرند، بهشت را به آنان نزدیک می‌کنند. اما در مقابل، دوزخ و جهنّم برای گناه‌کاران آشکار می‌شود و بعد برای این‌که آنان را خوار کنند، این افراد را به سمت دوزخ و جهنم می‌کشانند.[3]
-
این‌که بهشت به سوی پرهیزکاران می‌آید، از زاویه‌ای دیگر، اشاره به مقام با عظمت و پر ارزش آنان دارد.[4] به دیگر سخن؛ این آیه می‌خواهد بگوید که مقام و جایگاه این افراد از بهشت هم بالاتر است و این بهشت است که باید نزد آنها بیاید.[5]
-
ممکن است نزدیک بودن بهشت، بیان کننده این مطلب باشد که رحمت خدا بر غضب او سبقت دارد و رحمتش به بندگان، نزدیک‌تر از خشم او نسبت به آنها است.[6]
پاورقی
[1]. شعراء، 90 – 91.
[2]. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 50، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378ش.
[3]. گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ج 10، ص 100، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، 1408ق.
[4]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 15، ص 268، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[5]. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج 8، ص 336، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، تهران، چاپ یازدهم، 1383ش.
[6]. ثقفی تهرانی، محمد، روان جاوید، ج 4، ص 113، انتشارات برهان، تهران، چاپ سوم، 1398ق؛ تفسیر نور، ج 8، ص 336.