سخنی از آن حضرت (ع) خطاب به مردم بصره و در آن از پیش آمدهای سخت حکایت کند:
در آن هنگام -هنگام وقوع فتنه ها- هر که تواند که خویشتن را به اطاعت پروردگار وادارد، چنان کند. اگر از من فرمان ببرید، -اگر خدا خواهد- شما را به راه بهشت می برم، هر چند راه سخت و با تلخکامی آمیخته باشد.
اما بر فلان زن، اندیشه زنان غلبه یافت و کینه در سینه او جوشیدن گرفت، همچون بوته آهنگران که در آن فلز گدازند. اگر او را فرا می خواندند که آنچه با من کرد با دیگری کند، نمی پذیرفت. به هر حال، حرمتی که در نخست داشت همچنان بر جای است و حساب او با خداست.
ایمان راهی است روشن و واضح، با چراغی پرتو افکن. به ایمان است که به کارهای نیکو راه توان برد و به کارهای نیکوست که ایمان را توان دانست. ایمان، سبب آبادانی علم است و مردم به علم است که از مرگ می ترسند و به مرگ، زندگی دنیا به پایان می رسد و به وسیله دنیا آخرت به دست آید [و به سبب قیامت، بهشت برای نیکوکاران نزدیک آورده شود و جهنم برای عصیانگران افروخته گردد].
جایی نیست که مردم را از قیامت باز دارد. مردم در میدان قیامت می تازند تا به نهایتش رسند. از قرارگاه گور بیرون آیند و به آنجا که پایان مقصدشان است به راه افتند. هر سرایی را مردمی است که آن سرای را به سرای دیگر بدل نکنند و خود از آنجا به جای دیگر نروند.
امر به معروف و نهی از منکر، دو صفت از صفات پروردگار عزّ و جلّ اند که نه نزدیک شدن اجل را سبب شوند و نه از رزق کاهند.
بر شما باد به کتاب خدا که ریسمان محکم است و نور آشکار و داروی شفابخش، فرونشاننده تشنگیهاست و، هر کس را که در آن چنگ زند، نگه دارد و هر که بدان درآویزد، رهایی یابد. کژی نپذیرد تا نیازش به راست کردن باشد، و از حق عدول نکند تا به راه حقش بازگردانند. هر چند، که بر زبانها تکرار شود یا در گوشها فرو شود کهنه نگردد. هر که از آن سخن گوید، راست گوید و هر که بدان عمل کند، پیش افتد.
مردی برخاست و گفت: یا امیر المؤمنین ما را از فتنه خبر ده. آیا در این باب از رسول الله (صلی اللّه علیه و آله) سخنی پرسیده ای؟ فرمود:
هنگامی که این آیه نازل شد: «آیا مردم پنداشته اند که چون بگویند ایمان آوردیم رها شوند و دیگر آزمایش نشوند» دانستم، که تا رسول الله (صلی اللّه علیه و آله) در میان ماست، فتنه ای بر ما فرود نیاید. پرسیدم: یا رسول الله، این فتنه ای که خدا از آن خبر داده چیست گفت: یا علی، امّت من بعد از من گرفتار فتنه خواهد شد. گفتم: یا رسول الله، آیا تو در روز احد که جماعتی از مسلمانان به شهادت رسیده بودند، و من شهید نشده بودم و این بر من دشوار می آمد، مرا نگفتی: بشارت باد تو را که شهادت در پی توست؟ پیامبر (صلی اللّه علیه و آله) مرا گفت: چنین است که گویی. در آن هنگام چگونه صبر خواهی کرد؟ گفتم: یا رسول الله، آنجا جای صبر نیست، بلکه جای شادمانی و سپاسگزاری است.
گفت: یا علی، این مردم فریفته داراییهای خود شوند و از این که دین خدا را پذیرفته اند بر خدای منت نهند و رحمت او را تمنّا کنند و از خشم او خود را در امان پندارند. با شبهتهای دروغ و هواهای سهوآمیز، حرام خدا را حلال شمارند و شراب را نبید نام نهند و حلال کنند و ربا را عنوان خرید و فروخت دهند. رشوه را هدیه خوانند. گفتم: یا رسول الله، در آن زمان مردم را در چه پایگاهی فرود آرم: از دین برگشتگان یا فریب خوردگان. فرمود، آنها را در پایگاه فریب خوردگان بنشان.